verschillende plaatsen kleinere armen af die het deltaland besproeien
en een deel harer wateren afvoeren, maar brengt de grootste
massa midden door de hoofdstad Soerabaja naar zee.
Ik bepaal mij hier, wat de delta der Brantas betreft, totdeze
ylucbtige beschrijving, omdat wij gelegenheid zullen vinden om
daarmede, en vooral met de kolossale werken die de waterver-
deeling tusscben de Kali Mas en Kali Pörong regelen, eerstge-'
noemde in den drogen moeson in het belang van handel en nijver-
beid van meer water voorzien, enin het algemeen het läge delta-land
en de hoofdstad voor vernielende overstroomingen behoeden, bij de
beschrijving der residentie Soerabaja nadere kennis te maken.
De Kali Gembong of rivier van Pasoeroean, die op het Tenger-
gebergte ontspringt en zieh bij de hoofdstad Pasoeroean in zee
stört, verdient slechts eene voorbijgaande vermelding, terwijl in
het oostwaarts aangrenzende Probolinggo geen enkele der vele
kleine aan de noordkust uitwaterende rivieren op vermelding
aanspraak heeft, en alleen de naar het zuiderstrand afstroomende
Kali Getem of Kali Djantoeng eene körte beschrjjving vordert.
Terwijl de westzijde van Probolinggo door de oostelijke hellingen
en uitloopers van den Tenger, den Garoe en den Smeroe
bedekt i s , rijst op het punt waar de grenzen der drie afdee-
lingen van de residentie elkander ontmoeten, de kleine, maar
steeds werkzame Lamongan, in den vorm van twee grootendeels
samengesmolten kegels, als een geisoleerde vulkaan uit de bosch-
rijke vlakte op. Hij is echter door een zeer lagen , hoofdzakelijk
uit vulkanisch zand bestaanden, aanmerkelijk dichter bij de noord-
dan bij de zuidkust dwars door de residentie loopenden rüg met
het Tenger-gebergte verbonden. Aan de andere zijde hangt de
Lamongan door een soortgelijken rüg met het Jang-gebergte samen,
dat gedeeltelijk in Probolinggo, gedeeltelijk in Bezoeki gelegen
is. De oostelijke grens van Probolinggo gaat eerst van het noorderstrand
zuidoostwaarts tot aan den Argäpoerä, den hoogsten
top van het Jang-gebergte, wendt zieh dan met een seherpen
hoek westwaarts tot aan den voet van den Lamongan en loopt
vandaar eerst zuidwaarts en vervolgens met een groote west-
waartsche bocht naar de zuidkust. Het zuider-kalkgebergte
houdt, zooals wij gezien hebben, bij den Smeroe o p , en het geheele
zuidoostelijk deel van Probolinggo bestaat uit eene groote, naar
het zuiden af hellende vlakte, die men de vlakte van Lemadjang
kan noemen, en waaraan in het aangrenzende Bezoeki de moe-
rassige vlakte van Poeger paalt. In de Kali Djantoeng vereenigen
zieh een aantal beken die de wateren van de westelijke hellingen
van den Smeroe en de zuidelijke van den Lamongan afvoeren,
alsmede de Kali Boto, die, aan de oostelijke helling van het Jang-
gebergte ontspringende, in hären loop grootendeels de grens
tusschen Probolinggo en Bezoeki volgt, terwijl na hare vereeni-
ging met de Djantoeng, deze laatste de scheiding der grenzen tot
aan hären mond vervolgt.
Hoe laag de verbindingsruggen tusschen den Tenger en Lamongan,
den Lamongan en Jang mögen wezen, zij vormen de wa-
terscheiding tusschen de noordwaarts afstroomende riviertjes en
het stroomgebied van de Djantoeng, en worden door geen enkelen
stroom doorbroken. Hetzelfde geldt van den omstreeks 900 voet
hoogen zadel waarin, midden door Bezoeki heen, de hellingen van
het Jang-gebergte en die van den Rawoen op de grenzen Van
Banjoewangi elkander ontmoeten, en die het stroomgebied van de
Sampejan of rivier van Panaroekan ten noorden van dat van de Kali
Gradji of Bedadoeng en van de Kali Majang ten zuiden scheidt.
De bergstelsels van den Jang en den Rawoen hebben beide een
groote uitgestrektheid. Wij maakten reeds in het vorige hoofdstuk
kennis met eenige hunner hooge toppen en met de uitgestrekte
höoglanden die beide in zieh sluiten. Ten noordoosten van den
Jang verrijst in de nabijheid der Straat van Madoera nog een
andere zonderling gevormde vulkaan, de Ringgit. Deze bestaat uit
een noordelijken top, den eigenlijken Ringgit of Goenong Agoeng,
die bijna 4000 voet hoog i s , met zijn noordelijken voet tusschen
Bezoeki en Panaroekan vooruitspringt, naar de oost-, noord- en
westzijde met gelijkmatige kegelhelling afdaalt, maar door den vorm
zijner kruin aan een hanenkam doet denken, ennaar het zuiden
zoo zonderling getand en gekorven is, dat men ieder oogenblik
verwacht de brokken te zien afstorten. „Duidelijk“, zegt Junghuhn,
„doet hij zieh aan het oog voor als het noordelijk segment van