zeker geheel denkbeeidig, maar ook onder de Europeanen op
Java zeer algemeen.
De gewone huishagedis of tjitjak is een veel kleiner en niet
onbeYallig dier, dat zieh over dag meestal schuil houdt, maar des
avonds met verbazende vlugheid, en onder het uiten van een scher-
pen, tjilpenden toon, längs de muren en over de balken loopt en op
de muggen en vliegen, spinnen en schorpioenen jacht maakt. Door
het eigenaardig maaksel zijner poöten kan h e t, zoowel als de tokei,
niet sleehts längs een vertikaal vlak opklimmen, maar zieh, even als
de vliegen en sommige andere insecten, ook längs de zoldering,
met den rüg naar beneden, bewegen. Soms valt het dier en breekt
den zeer brozen staaft, maar deze bezit een zoo groot herstel-
lingsvermogen dat hjj zeer spoedig weder aangroeit. De inlanders
zijn meestal den tjitjak genegen, omdat hij hunne woningen van
ongedierte zuivert.
, De vliegende hagedissen of draken zijn verwant met het op Java
door onderscheiden soorten vertegenwoordigde geslacht Calotes.
Even als deze leven zjj op boomen- en voeden zjj zieh met
insecten; maar zij onderscheiden zieh door eene huiduitbreiding
längs de ribben, die hun, zooal niet tot vleugels, althans tot val-
scherm dient. De kleine op Java en Sumatra het meest voorkomende
soort wordtDraco volans of Draco viridis genoemd. Grootere, even-
eens op Java voorkomende soorten zijn Draco fimbriatus en
haematopogon. Al deze dierijes zijn volkomen onschuldig, hoe ver-
sehrikkelijk men ze zieh ook op den naam af zou mögen voorstellen.
De Tachydromus sexlineatus is onder de hagedissen van Java
de fraaiste. Hij is met zwarte en witte strepen of banden getee-
kend, onthoudt zieh op zonnige plaatsen onder dorre bladeren
en legt eene verwonderljjke vlugheid aan den dag.
De Yaranus bivittatus of minjawah is de grootste der Javaansche
hagedissen en bereikt eene lengte van 2 ä 3 tot 6 ä 8 voet. Deze die-
ren paren aan hunne grootte geweldige lichaamskracht en een scherp
gebit, maar zijn bjjzonder vreesachtig. Zij onthouden zieh het liefst
in poelen en plassen, waar zjj zieh, als kleine krokodillen, van
tijd tot tijd boven den waterspiegel vertoonen en zieh zelfs aan
den oever uitstrekken. Met zelden trachten zij een hoenderhok
binnen te sluipen om hunne prooi te zoeken, maar indien hunne
poging verijdeld wordt, onttrekken zij zieh met verbazende snel-
heid aan hunne vervolgers, tot zij in den eersten waterplas of stroom
die hun voorkomt, eene schuilplaats vinden. Zoo afzichtig het
uiterljjk dezer groote hagedissen i s , zoo wit en smakelijk is hun
vleesch, dat door Chineezen en Javanen om strijd als een lek-
kermj geroemd wordt. Yerkeerdelijk geven de Europeanen aan
deze hagedissen den naam leguaan. Deze naam is eene verbas-
tering van het Amerikaansche woord iguana, dat de Iguana
tuberculata van Zuid- en Midden-Amerika aanduidt, die de type
van de door de zoölogen aangenomen familie der iguanidae is.
De Spanjaarden hebben dien naam naar den Indischen Archipel
overgebracht en het eerst op de daar inheemsche monitors toegepast.
Even weinig als de Javaansche monitor aanspraak heeft op
den naam van leguaan, heeft de Javaansche . krokodil op den
naam van kaaiman recht; maar kluchtig wordt het voor hem
die den oorsprong dezer benaming kent, dat men daarvan in
Indie, als ware het een> zuiver Eederlandsch woord, gewoonlijk
het meervoud kaailieden, of liever kaailui, vormt. Ook dit woord
is van Amerikaanschen oorsprong en de naam der Amerikaansche
krokodillen of alligators; het werd door de Portugeezenin den vorm
caimao in hunne taal opgenomen, en is zeker ook door hen naar
Oost-indie overgebracht. Maar zoo verkeerd als voor de krokodillen
van den Indischen Archipel de naam kaaiman is , zoo onjuist
is het ook hen, zooals vaak geschiedt, alligators tenoemen. Zjj
behooren noch tot de alligators, die uitsluitend in Amerika te
huis behooren, noch tot de gavialen, die schier alleen in den
Ganges gevonden worden, maar zjjn echte krokodillen, ten nauwste
met den gewonen Mjlkrokodil verwant. Zeer merkwaardig is
het, dat zieh op het njksmuseum te Leiden zelfs een van Java
afkomstig exemplaar bevindt dat volstrekt niet van den Mjlkrokodil
verschilt, maar tot dus ver een unicum is gebleven.
De gewone krokodil van Java is de tweekielige, Crocodilus
biporcatus, die in den geheelen Indischen Archipel de meest
algemeene soort is. Zij onthouden zieh in grooten getale in de
rivieruitwateringen en moerassen, waar zjj in onbewegelijke