Banjoewangi 255 regendagen en 188 onweders. In ons vader-
land hebben wij gemiddeld 176 regendagen in bet jaar. Het
wordt dus in dit opzicht door Bnitenzorg ver overtroffen, ofschoon
het op zijne beurt Oost-Java overtreft.
Maar het is vooral in de massa water die uit den dampkring
nederdaalt, dat ons vaderland de vergelijking met Java niet
kan doorstaan. Volgens de waarnemingen gedurende eene eeuw op
den huize Zwanenburg nabij Haarlem gedaan, klimt het water in den
regenmeter bij ons gemiddeld 657 millimeters in het jaar. Zelfs
te Soerabaja kan men die massa gerast op ten minste drie maal
zooveel stellen. Zij bedroeg er althans, volgens de waarnemingen
van den heer Kreyenberg, in 1852 2054 millimeters. Maar
de massa regen die te Buitenzorg valt, is nog veel grooter; zij
bedroeg alleen in de maanden September tot en met December
1841, volgens de waarnemingen van den heer Onnen, niet minder
dan een meter hoogte, en zal dus over het geheele jaar wel op vier
of vijf maal zooveel als de massa die bij ons valt kunnen gesteld worden.
In het algemeen zijn de maanden December tot en met Maart
de natste, Juni tot en met September de droogste maanden des
ja a rs, terwijl de maanden die den overgang vormen tusschen deze
beide perioden,. zieh door zeer veranderlijk weder kenmerken.
Maar op West-Java beantwoordt het droge seizoen toch slechts
ten halve aan zijn naam. Wel is er dan niet de hemel, gelijk
vooral in Januari, met een gelijkmatig grijs wolkenHeed bedekt,
waaruit de regen met kletterend geplas, soms langer dan 24 uren
achtereen, zonder ophouden nederstort, maar toch pakken zieh
veelal omstreeks een k twee ure des namiddags de wolken ge-
durig dichter zamen, totdat omstreeks drie k vier ure de helle
bliksemstraal het wolkendak doorklieft en er verkwikkende regen
op den verschroeiden bodem daalt. Te Batavia, wel is waar, ver-
neemt men vaak alleen het rollen van den donder, zonder dat
de wolken zieh ontlasten; maaf te Buitenzorg, dat aan den
noordelijken voet der steile Blauwe bergen is gelegen, wier koude
adern de verdikking der dampen in hun omtrek verhaast, terwijl van
den anderen kant de zeewind, over den waterspiegel van uitge-
strekte sawahs heenstrijkende, gedurig nieuwe massa’s waterdamp
aanvoert, wier verder voortdrijven door de berghellingen wordt ver-
hinderd, gaat ook in den drogen tijd op de meeste dagen het ratelen van
den donder met hevige plasregens en somtijds met hagelslag gepaard.
De klimatographische sohets van Java die ik gepoogd heb te
geven, is niet toepasselijk op de hoogere bergstreken. De oor-
zaken die den land- en zeewind en het indringen van den
noordoostpassaat als noordwestmoeson in het gebied van den
zuidoostpassaat te weeg brengen, doen zieh in de hoogere lagen
van den dampkring niet meer gevoelen. Op de hoogte van
2500 voet worden land- en zeewind niet meer waargenomen;
op de hoogte van 5000 voet verliest de noordwestmoeson allengs
zijne kracht. Boven de 6000 voet blijft de zuidoostpassaat meestal
bestendig doorwaaien, zoodat men den rook der vulkanen ziet
voortrollen in eene richting die met den wind der lagere streken
in strijd is. Yele tussohen de bergen ingesloten streken kenmerken
zieh door windstilten of door winden die eene eigenaardige
richting volgen, en op sommige plaatsen vertoont zieh door
plaatselijke oorzaken iets dergelijks ook in de vlakte. Zoo waait
door de opene ruimten die de vulkanen van Oost-Java van elkander
scheiden, het geheele jaar door, van den voormiddag tot
den laten avond, een sterke wind uit het zuiden, die in Pasoe-
roean gronggong, in Probolinggo gending wordt geheeten. De
oorzaak hiervan is, dal de oppervlakte der ondiepe Java-zee
sterker verhit wordt dan de Indische Oceaan, terwijl dekoudere
vandaar tot herstel van het evenwicht aansnellende luchtstroo-
men, tusschen de bergen als in een trechter samengeperst, nood-
wendig een sterke vaart erlangen. De warmtegraad neemt natuurlijk
gedurig af, naarmate men in het gebergte hooger opstijgt, en
ofschoon geen van Java’s bergen de sneeuwlijn bereikt, dat is
hoog genoeg klimt om de in de tropische gewesten zeer hoog
gelegen grenslijn der altijddurende sneeuw te bereiken, worden
toch op de hoogste toppen rijp en ijs een enkelen keer waargenomen.
Maar hoewel, in het algemeen gesproken, ook de vochtigheid des
dampkrings afaeemt, naarmate zijne temperatuur daalt, komen
op Java op dien regel menigvuldige plaatselijke en tijdelijke
uitzonderingen voor, en kan hij eerst op eene hoogte van meer dan