Y I J F D E H O O F D S T U K .
Geologie. Delfstoffen.
Wij hebben reeds in het derde hoofdstuk gezien, dat, welk
ook het aandeel der vulkanische werking möge geweest zijn aan
de opheffing van Java boven de baren der zee en aan de vorming
zijner tegenwoordige gedaante, de vulkanische gesteenten over
het algemeen rüsten op eene neptunische, tertiaire formatie, die
zelve weder op een grondlaag van graniet of syeniet schijnt ge-
legerd te zijn. De kennis dier tertiaire formatie zijn wij schier
uitsluitend aan de nasporingen van Junghuhn verschuldigd, en
de middelen die hem daarvoor ten dienste stonden, waren uiterst
gebrekkig. Te recht merkt hij op, dat, terwijl in Europa en andere
heschaafde landen de geologische nasporingen telkens toelichting
erlangen door mijnschachten, steengroeven, putboringen, tunnels,
insnij dingen tot den aanleg van wegen en andere kunstmatige
ontblootingen van rotsen, op Java de onderzoeker die den geologischen
bouw des lands wil leeren kennen, hifna uitsluitend tot
de natuurlijke ontblootingen heperkt is. Wel is waar is in dit
opzicht sedert Junghuhn’s tijd eenige verandering gekomen, en
hebben enkele putboringen, de onderzoekingen der mijn-ingenieurs
en de aanleg der spoorweglijnen Samarang-Yorstenlanden en Ba-
tavia-Buitenzorg eenig nieuw licht over de lagen waaruit de hodem
bestaat, kunnen verspreiden. Bedenkt men evenwel hoe gering
het äantal der dus nauwkeuriger hekend geworden punten is, in
verhouding tot de groote uitgestrektheid des eilands, dan kan
men gemakkelijk nagaan, hoe weinig nog daardoor zou gewonnen
zijn, ook dan zelfs wanneer veel meer pogingen waren aangewend
om de verspreide mededeelingen te verzamelen en gevolgen omtrent
den geologischen houw des eilands daaruit af te leiden,
dan tot dusverre het geval is geweest. Yooral moet men ook niet
uit het oog verliezen, hoezeer de door vulkanische werkingen op
voorbeeldelooze sehaal omgewoelde hodem van Java de moei-
lijkheid van nasporingen op dit gebied vermeerdert. „In niet
vulkanische terreinen,“ zegt de heer de Bordes in zijne beschou-
wingen over den Javaanscben spoorweg, „kan, omtrent de ge-
aardheid van den bodem , door boringen dikwjjls veel kennis
verkregen worden. Maar op Java doen zij weinig kennen omtrent
de richting, helling en dikte der lagen, tenzij de boringen
op zoo körten afstand worden gedaan, dat het praktisch nagenoeg
onuitvoerbaar wordt. Bijna nergens troffen wij regelmatig liggende
lagen aan. In vele ingravingen hadden de lagen allerlei richtingen.
Sterk hellende bogen zij in eens om, en liepen vertikaal naar
heneden, om weder op te rijzen en eene kom te vormen, die ge-
meenlijk met eene weeke kleimassa is gevuld. Klei, padas, steenen,
grint, zandachtige massa’s en hij de vulkanen lava’s wissel-
den elkander plotseling af.“ Het is duidelijk dat zulk eene gesteld-
heid van den hodem niet alleen de herekeningen der technici hij
den aanleg van groote werken moet doen falen, maar ook aan de
nasporingen van den geoloog groote zwarigheden in den weg legt.
In het vulkanische gehergte zijn de natuurlijke ontblootingen
die de bodemgesteldheid openbaren, van grooten omvang; zij
worden vooral gevonden aan' den binnen waar ts gekeerden wand
der ringmuren die de kraters omsluiten. Doch in het neptunische
gehergte is de onderzoeker veelal beperkt tot de waarneming
van de steile wanden der uit de opheffing geboren splijtingsdalen,
die echter slechts ten deele kaal en, in weerwil hunner steilte,
voor het meerendeel met dichten plantengroei hedekt zijn. Hierbij
komen echter nog de steile rotswanden aan de zuidkust wier voet
door de golven wordt gewasschen, de kalksteenhanken methare
holen en veeltijds naakte wanden, de verzakkingen of aardstortin-
gen waardoor sommige rotsen van hare aardlaag en de daarin
wortelende vegetatie onthloot worden, en vooral de kloven die
de rivieren en heken, doorgaans tot eene aanmerkelijke diepte en
vaak zoo dat ze ten deele door de rotsen overwelfd blijven, in