wil, en alle daaruit voortspruitende geschillen.“ Deze omschrijving
komt ongeveer overeen met de reohtsbevoegdheid die ook in de Gou-
yernementslanden aan de priesterraden is toegekend. De oorzaak
waarom juist in deze zaken de sarat gevolgd wordt, en dit door
het Gouvernement — dat evenwel geen bezwaar heeft gemaakt
den inlander thans in de Gouvernementslanden aan een bijna
Yolkomen Europeesch strafrecht te onderwerpen — nog altijd
wordt geeerbiedigd, is ongetwijfeld vooral in de hauwe betrek-
king van den godsdienst tot het familieleven gelegen. Hierbij
komt dat het huwelijks- en erfrecht van den Islam zulke in het
oog loopende eigenaardigheden hebben, en zoo diep ingrijpen,
dat eene maatschappij die ook hierin de voorschriften der sarat
niet opvolgde, het karakter eener Mohammedaansche maatschappij
geheel zou verliezen. Wie dus dit gedeelte van het inlandsche
recht wil leeren kennen, kan te rade gaan met die Arabische
geschriften over het recht, die k i t a b s zooals men op
Java zegt, waaruit de priesters zelven hunne kennis putten.
Yan de vier orthodoxe scholen waarin thans nog de Mohammedaansche
rechtsgeleerden verdeeld zijn, is het de Schafe-
ietische, de madahap Sapihi, die op Java gewoonlijk gevolgd
wordt, ofschoon onder de op dat eiland gevestigde Arabieren
velen de Hanefietische school zijn toegedaan. De Javanen die
naar meerdere kennis van den Islam streven dan zij zieh in hun
vaderland verschaffen kunnen, zoeken deze gewoonlijk aan de
beroemde Schafe’ietische akademie die aan de moskee al-Azhar te
Kairo verbonden is *). Hier beoefenen zij het Mohammedaansche
recht volgens het beroemde compendium van Aboe Schodja’ 2) en
de commentaren daarop van Ibn Qäsim en al-Higni, en het is
op deze geschriften, alsmede op den Moharrar van Eafe’i en het
compendium daarvan door ifawäwi, dat de kennis die de priesters
op Java van het Mohammedaansche recht bezitten, gewoon-
*) Kremer, Aegypten , I I . 297. Keyzer, Onze tijd in Indie, 5 4 . Bijdr. t.d . T. L .e .
Vk. y. N. I . 3e Volgr. I I I . 378. Koloniaal verslag van 16 Aug. 1873. 130.
2) ° ver den schrijver, van wien de uitgeyer yan zijn werk, de heer S. Keyzer,
nagenoeg niets wist te melden (Abou Chodjâ’. XXX), raadplege men L. W. C. y. d’.
Be rg , de contracta «do a t des«. 19.
lijk berust. Onder de Mohammedaansche rechtsgeleerden die
dikwijls op Java geciteerd worden, is ook een zekere Ibnoe’l
Hadjar, die in 1544 eene paraphrase van Aboe Schodjd’s kort
begrip schijnt bewerkt te hebben. Yan dezen schrijver is niets
bekend, maar onder Nederlandschen invloed is, waarschijnlijk
in 1808, en dus onder het bestuur van Daendels, eene Javaansche
vertaling. vervaardigd, ‘waarin de stof op Europeesche wijze in
genommerde artikels is geordend, wat in Arabische rechtsboe-
ken nooit voorkomt. Dit werk is bekend onder den titel van
Kitab Toehpah en in 1853 door Mr. 8. Keyzer uitgegeven.
Waarschijnlijk is die Javaansche bewerking haar aanzijn ver-
schuldigd aan eenig gezaghebber, die meer vastheid enregelmaat
aan de inlandsche rechtspraak in -de Gouvernementslanden wilde
schenken. Het boek kon echter niet voldoen, omdat de inlandsche
rechtspraak in zoovele zaken niet de sarat, maar de adat tot
richtsnoer heeft. Aanvankelijk is het misschien hier en daar bij
de landraden gebruikt, maar dan toch spoedig weder in onbruik
geraakt. Ik heb althans geen spoor ooit gevonden, dat het ergens,
hetzij in de Gouvernements- of in de Yorstenlanden, als richtsnoer
bij de rechtspraak wordt gevolgd '). Daarentegen maken
sommige priesters, die iets van het Arabisch verstaan , tot eigen ge-
bruik verzamelingen van uittreksels uit Arabische boeken over
het recht, doorgaans van vertalingen vergezeld 2).
Yan hoeveel gewicht het huwelijks- en erfrecht van den Islam
voor het leven der Javanen ook möge zijn, mijn bestek verbiedt
mij meer dan de hoofdtrekken daarvan op te geven. Een man
mag te gelijk vier vrouwen huwen, zooveel mogelijk hem zelven
gelijk in rang en staat; hij moet ze allen op denzelfden
voet onderhouden en zijne gunsten gelijkelijk tusschen haar ver-
deelen. Bloedverwanten en aanverwanten zijn tot op zekeren
graad voor den man verboden, ook zijne voedster en zij die met
hem dezelfde borst heeft gezoogd, en de zusters en tantes der
vrouwen die hij reeds gehuwd heeft. Een. meisje of vrouw moet
x) Zie verder T. v. N. T. 1869. I. 881.
2) Keyzer, Abou Cbodjä’. XXII ; Kitab Toehpah. VI. Niemann, Inleiding tot den
Islam. 480.