249 soorten van ziekten '); het bljjkt echter uit de bijgevoegde
lijst, dat daaronder ook toestanden begrepen zijn die yolstrekt niet
als ziekten kunnen worden aangemerkt, ofschoon zij de zorg van
een geneeskundige yereischen, b. v. de zwangerschap. Alle ziekten
worden yerdeeldin koude en beete, enyoor de eerste worden
verwarnende, voor de tweede verkoelende geneesmiddelen aange-
wend. 'W’aarschijnlijk zullen dus ook * de Javanen bij heete
koortsen en bij de kinderpokken koude baden aanwenden, gelijk
Crawfurd ons dit van de Maleiers verbaalt2).
De materies medica is zeer uitgebreid; Dr. van Dissel geeft
op, dat hem 265 Javaansche geneesmiddelen bekend zijn, en
hoevele zijn hem wellicht nog onbekend gebleven!
Er komen daaronder zonderlirige zaken voor, maar ongetwij-
feld ook een aantal kruiden die, met oordeel toegepast, eene
goede en krachtige werking kunnen oefenen. Ongelukkig tast de
doekoen, bij haar volslagen onbekendheid met den aard en de
oorzaak der kwalen, ook bij het voorschrjjven van middelen
geheel in het duister rond. Het is eene treurige zaak dat de
syphilis zoozeer in de inlandsche maatschappij is verspreid, en
niet minder dat de Javaansche geneeskunst, bij onbekendheid
met het gebruik der kwik, onvermogend is om die ziekte te
bestrijden, wanneer de lijder niet. door zijn gezond gestel en zijn
eenvoudig dieet wordt' gered, zoodat men de slachtoffers dier
wreede ziekte niet zelden in den afzichtelijksten toestand op
Java kän zien rondloopen. 3)
De Javaansche geneeskunde is te ruw om zieh om eene
nauwkeurige bepaling der giften te bekümmeren. Het gebruik
van gewicht is daarbij onbekend, maar men neemt b. v. van
bladeren een handvol, van zaden en harsen een vingergreep,
van boonfbasten en houtsoorten een stukje zoo groot als een
vingerlid, van bollen en vruchten een schijfje, van groote zaden
een zeker aantal stuks enz. De geneesmiddelen worden doorgaans
met wat water op een steen fijn gewreven, en daarna alsdrank
.!) T. v. N. I . 1869. I I . 37S. H T. a. p. 330.
3) Grawfurd, t. a. p. 332; Meded. XVI. 215.
(djamoe) genuttigd, terwijl het overblijfsel wordt bijeen geschraapt
en als pap (tapel) op de lijdende plaats gelegd.
Een groote plaats bekleeden in de Javaansche geneeskuDde
zekere manipulation, uit wrijvingen en drukkingen met de volle
hand en zachte knepen met duim en vinger bestaande, die onder
den naam van pidjSt bekend zijn. Het pidjitten — zooals het
verhollandscht genoemd wordt — wendt men onder andere aan
als een middel tegen hoofdpijn eh tot opwekking na vermoeienis
en overspanning. Intusschen laten zieh velen, ook zonder onge-
steld te zijn, gaarne door zachte en daarop afgerichte vrouwen-
handen pidjitten, om de leden lenig en den slaap zacht en
verkwikkend te maken. Er zijn dus ook pidjits|ers van beroep.
De Europeanen hebben het wellüstig genot van zieh te laten
pidjitten van de inlanders geleerd; en in den goeden ouden tijd ,
toen men nog over de diensten van slavinnen kon beschikken,
was het voor vele oudgasten een geliefkoosd tijdverdnjf. Men zegt
dat zieh de koopprijs der slavinnen vaak naar hare ervarenheid
in het pidjitten en de velerlei daarmede verbonden handgrepen
regelde. ') . '
Yan het bijgeloof met de uitoefening der geneeskunde verbonden,
zouden vele proeven zijn bij te brengen, E r zijn dagen in
de maand waarop het niet raadzaam is geneesmiddelen te zoeken
en andere waarop men zieh wel wachten zal die te bereiden.
Bij het zoeken van medicamenten moet men telkens bij zieh zel-
ven den Daam noemen en een r a p a l prevelen. Yan een boom
moet men het levend hout nemen en de verzamelaar moet zorgen
dat er zijne schaduw niet over heen ga. Doch reeds meer dan
genoeg van deze beuzelarjj.
Het Nederlandsch Gouvernement heeft zieh in de laatstejaren
veel moeite gegeven om de geneeskunde onder de inlanders te
verbeteren. Keeds onder den Gouverneur Generaal van der
Capellen is de koepokinenting ingevoerd; men leerde de kunst-
bewerking aan inlanders, die vervolgens als mantri tjatjar, pokken-
mantri’s, werden aangesteld en bezoldigd, om, onder toezichtvan