De Kali Solo stroomt van Ngawi af met eene breedte eerst van
150, later van 500—800 en aan bare monding van 3000 Kijn-
landsche voeten, en met verbazend sterke kronkelingen, tusschen
hooge, steile oevers en over een bed dat op vele plaatsen tot
een eng kanaal wordt samengeperst, waardoor zieh de water-
massa met woest geweld heenwringt, veelal door een dor, met
dicht djatibosch begröeid en schier onbewoond landschap. Waar
haar bed zieh het sterkst verbreedt, wordt het tevens ondieper
en op sommige punten bij lagen waterstand gevaarlijk. Wegens
den sterken stroom is de afvaart snel en de opvaart uiterst
langwijlig, terwijl vooral in den drogen moeson de vaartuigen
tallooze hinderpalen ontmoeten in de klipsteenen en omgevallen
boomen, die zieh in haar bed vastwerken. Koch aan den handel,
noch aan den landbouw bewijst zij door die ongunstige omstandig-
heden al het nut, dat men van eene rivier van die uitgestrektheid zou
verwachten. Kogtans brengt zij, van Padangan af, längs hare
oevers op den schralen bodem van Rembang eene elders onbekende
^ vruchtbaarheid te weeg, en is zij vaak bedekt met prauwen,
die koifie, tabak, indigo of djatihout van de plaatsen waar zij
längs stroomt, naar de Straat van Madoera afvoeren.
Ten zuiden van den mond der Solo-rivier ontlast zieh in de
Straat van Madoera, door twee armen die eene uitgestrekte delta
omvatten, eene andere groote rivier, de tweede van Java, de
Kali Brantas of rivier van Kediri. Om ons hären loop duidelijk
voor te stellen, moeten wij vooraf weder een blik werpen op het
merkwaardig vulkanisch gebergte dat zieh längs de grenzen van
Soerabaja en Kediri met het oostwaarts gelegene Pasoeroean verheft.
Slechts een weinig ten zuiden der zoo even genoemde delta,
op de grens tusschen het Soerabajasche regentschap Modjokerto
en het Pasoeroeansche regentschap Bangil, verheft zieh de geheel
uitgedoofde, beneden met bosch, hooger op met alang-alang be-
dekte vulkaan Penanggoengan, door een zuid-zuidwestwaarts
loopenden bergrug verbonden met den vijftoppigen Ardjoenä, die,
al weet men niets van zijne uitbarstingen, door den steeds rockenden
krater van den zuidwestelijken hoekkegel 'Walirang zijne
aanhoudende werkzaamheid verkondigt. Een zesde wat meer
oostwaarts gelegen kegeltop, de Indrokilo, kan in ruimeren zin
mede tot het Ardjoenä-gebergte gerekend worden.
De zuidelijke helling van den Ardjoenä — als geheel beschouwd —
gaat met gelijkmatige helling over in eene wijd uitgestrekte vallei,
die aan de zuidzijde weder langzaam naar den Kawi oprijst,
zoodat men kan zeggen dat de zachtglooiende voet van beide
bergen in het laagste middengedeelte van het dal geheel in6£n-
smelt. Deze vajlei, die wij in navolging van Junghuhn het dal
van Batoe zullen noemen, ligt aan de oostzijde geheel open en
daalt er met geringe helling nog dieper naar de vlakte van Malang
af. Grelijk de Ardjoenä i op de grens van Pasoeroean met
Soerabaja ligt,vindt men den Kawi bijna qp denzelfden meridi-
aan, slechts een weinig meer naar het westen vooruitgeschoven,
op de grens van Pasoeroean met Kediri.
Yan den Ardjoenä tot aan den Kawi vormt echter de grens
van Pasoeroean met de beide naburige residentien geene rechte
lijn , maar eene groote westwaarts uitgebogene langwerpige bocht,
grootendeels beschreven door een keten die van de westelijke
helling van den Walirang uitgaat en door Junghuhn de Andjos-
moro-keten genoemd wordt, en verder door den Keloet, die als een
tweelingbroeder van den Kawi aan diens westzijde verrijst en met
hem door het ineenloopen van beider hellingen verbonden is. Deze
bocht omsluit het hoogland van Bakir en Kgantang, dat reeds aan
het slot van het vorige hoofdstuk vermeld werd. Aan de oostzijde
is dit hoogland van het dal van Batoe gescheiden door den dwars-
dam Radjakwesi, die van den Kawi recht noordwaarts loopt, tot hij
ten westen van den Ardjoenä tegen de Andjosmoro-keten stuit.
Aan de oostzijde van Pasoeroean, op de grens van Probolinggo,
verheft zieh een ander vulkanisch gebergte, dat, van het noorden
naar het zuiden loopende, den Tenger en den Smeroe, beide ons reeds
uit het vorige hoofdstuk bekend, met elkander verbindt. Tusschen
beide mächtige, hunne ribben en uitloopers in alle richtingen ver-
spreidende bergen ligt de stompe kegel Garoe, aan wiens westelijken
voet zieh een liefelijk dal uitbreidt, aan de andere zij de omvat door
de hooge boogvormige keten van het Goembar-gebergte, dat als
het overblijfsel van den buitensten ringmuur eens voormaligen
7*