wordt gesplitst op het punt waar de geheele straat het nauwst
wordt; want hier hedraagt de afstand tusschen Tandjong Toewah
of den Yarkenshoek op Sumatra en Tandjong Tjikoening of Java’s
vierde punt slechts omstreeks 25 kilometers. Dit nauwe gedeelte
duurt voort, totdat men St. Nikolaaspunt, den noordelijksten uit-
hoek van Jav a , is te boven gekomen en daarmede het ruime sop
der Java-zee heeft bereikt,
Aan Java’s oostelijk uiteinde wordt een andere verbindingsweg
tusschen den Indischen Oceaan en de Java-zee gevormd door Straat
Bali, waardoor in den oostmoeson een zeer sterke stroom gaat,
terwijl zij in den westmoeson bijna zoo kalm als een rivier is-.
Aan haren zuidelijken ingang, bij Tandjong Koetoer of Java’s
Oosthoek, bedraagt hare breedte omstreeks 30 kilometers , doch
noordwaarts versmalt zij zieh gedurig, totdat aan hare noordelijke
uitvaart, op de hoögte van Bali’s noordwestpunt Tandjong Pasir,
hare breedte slechts een paar kilometers bedraagt. Yoor die uitvaart
ligt Poelo Tahoean of het Duiveneiland, dat aan zijne
westzijde slechts een gevaarlijken doortocht hiedt, waarom
de schepen steeds zijne oostzjjde kiezen. In de straat zijn beide
kusten met riffen omzoomd, terwijl zieh in haar midden
eenige door hakens aangewezen klippen verheffen. Ook is de
stroom die door haar nu van ’t noorden naar ’t zuiden, dan
omgekeerd loopt., zoo onregelmatig, dat alle berekening faalt.
Zij is echter helangrijk als de natuurlijke handelsweg tusschen de
havens van Java’s noordkust en Australie. Ook wordt zij beva-
ren door de schepen die bij het invallen van den westmoeson zieh
beoosten Samarang bevinden en den weg naar den Indischen Oceaan
zoeken.
"Wij noemden reeds een paar malen de Java-zee. Zij is het
water dat Java’s noordkust bespoelt en heeft schier geheel het
karakter van een binnenzee, dewijl zij van alle zij den door
de groote Soenda-eilanden, ten westen door Sumatra, ten noorden
door Borneo, ten oosten door Celebes wordt ingesloten. Zij
is over het geheel ondiep, daar zij slechts den weggezonken bodem
die eenmaal Java met Borneo en Sumatra verbond, met door-
gaans minder dan 50 vademen water bedekt. Doch de Java-zee
heeft door verschillende kanalen gemeenschap met de wateren
van den Stillen Oceaan, die zieh onder verschillende benamingen
van de noord- en oostzijde tusschen de Indische eilanden dringen.
In het noordwesten heeft zij door Straat Bangka, Straat Gaspar,
Straat Karimata gemeenschap met de Chineesche zee, die tusschen
Sumatra en Borneo vooruitdringt; in het noordoosten baant de
breede en diepe Straat van Makassar, tusschen Borneo en Celebes
gelegen, den doortocht naar de Soeloe-zee of de zee van Celebes.
Aan de oostzijde, ten zuiden van Celebes, vormt een Archipel
van ontelbare eilanden de natuurlijke grens der Java-zee,' die
echter door de kanalen die deze. eilanden van een scheiden, en
vooral door het breede vaarwater längs de noordkust van F lores,
soms Flores-zee genoemd, met de zee van Banda gemeenschap
heeft. Deze kanalen vormen dus de ha’ndelswegen tusschen Java
en de Moluksche e n ' Papoesche eilandengroepen in de zooge-
naamde Groote Oost.
Het klimaat van eenig gewest is in zijn voornaamste samenstellende
elementen, warmtegraad, wind en regen, voornamelijk
afhankelijk van zijne ligging, zoo met betrekking tot den evenaar
als tot de massa’s land en water in zijne nabijheid. Geheel gelegen
in dien gordel tusschen de keerkringen waar de zon op den
middag steeds zoo hoog aan den hemel staat, dat de hoek waaronder
hare stralen op aarde vallen, nooit ver van den rechten hoek
afwijkt en voor ieder punt eenmaal in het jaar een volkomen
rechte hoek w ordt, heeft Java noodwendig een hoogen en vrij gelijk-
matigen warmtegraad. Ofschoon eenigszins getemperd door de dichte
bosschen die zijne bergen bedekken, door de zee die het omringt,
door de veelvuldige regens die het drenken, blij ft de wärmte van
het eiland, althans in de läge vlakten längs het noorderstrand, met
haar jaarlijksch gemiddeldenietverbeneden diederhoogsteisotherme,
die op 27.5° Celsius geschat wordt. De heer Maier vond over de jaren
1846—1848 voor Batavia eene gemiddelde wärmte van 26.19° Celsius
of 79.14° Fahrenheit. Soerabaja schijnt nog iets warmer te zijn;
want de waarnemingen van den heer Kreyenberg te Simpang, in de
nabijheid dier stad, gaven voor 1851 en 1852 eene gemiddelde tempe