genot eener verkwikkende schaduw, dat nog verhoogd wordt
door de heerlijke geuren der tjampaka’s en kenanga’s, die het
lichtste zuchtje hem toevöert.
De hoofdplaatsen der distrieten zijn doorgaans slechts grootere
dessa s, met eene grootere aloen-aloen, waaraan de woning van het
districtshoofd en de moskee zijn gelegen. Die woning, die aan
zuidzijde van het plein is gehouwd, is gemeenlijk een omah
djäglä, aan de stijlen met snijwerk versierd, en vöör haar is
een pandäpä opgericht, d. i. een aan alle zijden open gehouw,
uit een op palen rustend dak bestaande, en waarin het hoofd
aan zijn ondergeschikten gehoor verleent. De moskee staat altijd
aan de westzijde van de aloen-aloen met het front naar het oos-
ten en daartegenover in den achterwand de nis die de qiblah
aanwijst *).
De hoofdplaatsen der regentschappen, d. i. van de grootste
afdeelingen voor het inlandsch bestuur, worden in ’t Soendaasch
dajuh, in laag-Javaansch negärä, in hoog-Javaansch negari ge-
noemd. Zij bestaan eigenlijk slechts uit een vereeniging van
kampongs, ieder op zieh zelve gelijk aan die welke hierboven
beschreven zijn, en tusschen welke breede, meestal rechte wegen
of straten, loeroeng of loeloeroeng, zijn opengehouden, die met
kleine riviersteentjes begrint zijn. Voorts is er als middelpunt
der geheele stad een groote aloen-aloen, waaraan de woning van
den regent, met de pandäpä er voor, en een grootere moskee
zijn gebouwd, en die met twee of meer waringin-boomen beplant is.
De woningen der regenten zijn dikwijs van steen en bestaan
veelal uit onderscheidene gebouwen. Een deel der vertrekken is
gewoonlijk op Europeesche wijze gemeubeld; maar doorgaans is
daarbij meer overlading dan goede smaak op te merken. Dit deel
der woning is vooral voor Europeesche bezoekers bestemd, maar
°°k in de eigenlijke woonvertrekken, die meer op Javaansche
wijze zijn ingericht, zijn de kussens, matten, gordijnen, sirih-
doozen en verder huisraad natuurlijlc veel kostbaarder en over-
vloediger dan in de woning van den armen landman.
Wij moeten ons thans nader met de bewoners der geschetste
dorpen en steden bekend maken. Beginnen wij met hunne kleeding.
'Wij hebben hier een punt waarin het verschil tusschen
Soendaneezen en Javanen zieh weder op in ’t oog loopende wijze
vertoont, en waarin ook de Madoereezen veel eigenaardigs ten
toon spreiden.
Toen wij over de katoenteelt spraken is ons reeds gebleken,
dat de inlanders zieh ho&fdzakelijk in katoenen stoffen kleeden,
die hun deels door den eigen huiselijken arbeid der vrouwen,
deels door de Europeesche nijverheid geleverd worden. Deze
tweeerlei oorsprong heeft op den aard der kleedingstukken niet
veel invloed. Om voor hare voortbrengselen afzet te vinden, heeft
de Europeesche industrie zieh naar den inlandschen smaak en
de inlandsche gebruiken moeten schikken, zoowel in de patro-
nen der kleedingstukken als in hären vorm. Die fabrikanten die
het best in de nabootsing zijn geslaagd, hebben den gereedsten
afzet voor hunne waren gevonden.
Tusschen de kleeding der beide seksen bestaat minder verschil
dan bij de meeste volken, daar ook de mannen verkozen
hebben het vrije gebruik hunner ledematen door een kleeding-
stuk in den vorm van een vrouwenrok te belemmeren. De Euro-
peanen noemen dat kleedingstuk gewoonlijk met den naam saroeng,
die eigenlijk scheede of koker beteekent, en verliezen veelal
uit het oog, dat het tweeerlei vormen heeft en de naam saroeng
slechts op den eenen past. De katoen-fabrikanten daarentegen weten
zeer goed tusschen een saroeng en een kai'n pandjang (d. i. lang
doek) te onderscheiden. De kain pandjang, ook kain lepas of
losse doek genoemd, omdat de uiteinden n ie t, gelijk bij de saroeng,
aaneen zijn gehecht, heet in het Javaansch djarit en in Krama
sindjang. Bij de eigenlijke Javanen is de djarit algemeen in gebruik
, en wordt als kleedingstuk der mannen bebed, als vrou-
wendracht tapih geheeten. W anneer men van een man zegt dat
hij onder de tapih zit, dan beteekent d it, dat de vrouw de baas is.
In West-Java draagt men meer de wäre saroeng, die in het Soendaasch
samping heet. Doch door de Soendaneezen wordt van
de kleeding doorgaans veel minder werk gemaakt, en de mannen al