do geneesheeren der Rosidontie of der A.fdocling , de Vciccino
van Gouvernementswege uit te oefenen. Daartoe zijn de ver-
schillende residentien in vaccine-districten verdeeld. Zoo bevat
b. v. Kadoe 4 en Bagelen 8 vaccine-districten. Heeft de invoering
aanvankelijk eenige moeite gekost, thans toont de bevolking
nergens tegenzin in deze kunstbewerking en bljjkt zij er meer en
meer vertrouwen in te stellen. Zoo werden in 1870 op Java en
Madoera niet minder dan 1,284,798 personen gevaccineerd, waar-
onder 722,938 revaccinatien. In de volgende jaren waren vooral
de revaccinatien niet zoo talrijk, omdat zieh toen gevallen van
pokken slechts sporadisch vertoonden.
Sedert 1850 zijn bovendien aan het militair hospitaal te Weltevreden
twee inrichtingen verbonden die reeds veel goeds voor
Java hebben uitgewerkt en nog meer voor de toekomst beloven.
De eerste is eene school tot opleiding van inlandsche vrouwen
tot de praktische verloskunde; de andere eene inrichting om een
zeker aantal zonen van beschaafde inlanders tot geneeskundigen
te vormen, wien, naafg;elegd examen, de titel van Doctor Djawa
(Javaansch doctor) wordt toegekend. In 1872 waren 92 geexa-
mineerde inlandsche vroedvrouwen, waaronder 43 met onder-
steuning der Begeering, op Java werkzaam; het aantal in
dienst zijnde Doctors Djawa bedroeg 105, waarvan enkelen in
de Buitenbezittingen geplaatst waren. Daar het de leerlingen
aan voorbereidende kundigheden ontbreekt, kan het onderwijs
natuurlijk niet zeer diep gaan; maar hunne vlijt en vorderingen
hebben van den aanvang af hoogen lof verworven. Het is echter
natuurlijk dat zij, alleen staande met hunne meerdere ontwik-
keling te midden van duizenden onkundige en bijgeloovige land-
genooten, moeite hebben om zieh te handhaven op het .stand-
punt waarop het genoten onderricht hen heeft gebracht.
Het getalstelsel waarvan de bevolkingen van Java zieh
bedienen, is thans het gewone of t’ientallige, maar men heeft
gemeend in hunne talen enkele sporen van een vroeger vier-, vijf-
en zelfs zestallig stelsel op te merken.
Bij het teilen schjjnen alle volken zieh oorspronkelijk van de
vingers bediend te hebben. "Wanneer men den meer op zieh zelven
staand'en duim niet medetelt, wordt vier de grondslag van het
stelsel; telt men dien wel mede, dan komt vijf daarvoor in de
plaats; en het tientallig stelsel berust natuurlijk op het gebruik
der vingers van beide handen. Een vrij zeker spoor van. het
viertallig stelsel, waarvan andere sporen in de verwante talen
worden aangetroffen, is in het Javaansch het woord kawan,
dat eigenlijk een t r o e p of s c h a a r en voorts, Yooral met sa,
d .i. e e n , er voor, v i e r beteekent. E e n t r o e p is dusvier, en
vermoedelijk heeft men oudtijds evenzoo voor acht, twaalf enz.
twe e t r o e p e n , d r i e t r o e p en en zoo vervolgens • gezegd.
Daarentegen kan ik in salawe voor vijf-en-twintig geen spoor
van het vijftallig stelsel erkennen, want dit woord beteekent
eigenlijk e e n h e e l e d r a a d , en vandaar een s t r e n g garen,
en daar nu een streng uit ongeveer 25 windingen bestaat, heeft
het van zelf de beteekenis van vijf-en-twintig erlangd. In genep
voor z e s in het Soendaasch wil Crawfurd een spoor zien van
het zestallig stelsel, daar dit woord in eenige verwante talen
v o l t a l l i g beteekent. Men mag echter niet te licht tot het be-
staan van een zestallig stelsel besluiten, zoolang daarvoor geen
grond in de natuur is gevonden, en eene andere verklaring schijnt
mogelijk.-Genep beteekent namelijk ook e v e n , en zes i s , nadat
men tot vijf heeft doorgeteld, het eerste e v e n getal. Zoo opge-
vat zou' dus genep eer voor een vijftallig stelsel pleiten.
Het is echter hier de plaats niet om ons in de antiquiteiten
der rekenkunst te verdiepen. Zoowel de ängkä’s of eigen cijfers
der Javanen, waarvoor zij deels de gewone letters van hun
alfabet, deels wijzigingen of samenstellingen daarvan gebruiken,
als de hun evenzeer bekende Arabische cijfers , zijn berekend op
het tientallig stelsel, dat" thans bij hen algemeen is. Eene weten-
schappelijke rekenkunst bestaat echter bij hen n ie t, dan voor
zoover zij daarvan in de laatste jaren iets geleerd hebben op de
scholen door het Gouvernement ten behoeve der inlanders ge-
sticht. In het dagelijksch leven bedienen zij zieh voor berekeningen
van den kerfstok of van knoopen die zij in een touw leggen,
en men zegt dat de vrouwen over het geheel veel vaardiger in
het rekenen zijn dan de mannen.