men scheen verbleekt; men hoorde de bijen gonzen zonder haar te zieu. De
paawenstaart- echter was een schitterend scherm, uitgebreid over den bladerloo-
zen tronk van den sandelboom. Helderwit vertoonde zieh het gesteente der
kluizenaarsspelonk, als tooide het zieh met een vriendelijken glans om de be-
koorlijke gasten te ontvangen. En terwijl deze al dat schoone bewonderden ,
werd het meer en meer levendig op haar pad. Een brandend zielsverlangen
maakte zieh van de schoone nimfen meester; want in het luchtruim vertoonde
zieh een schitterende regenboog, en de fijne regendroppels, door de zonnestra*
len teruggekaatst, wekten de begeerte in haar gemoed. De rotsen verhieven
hare spitsen boven ravijnen zoo diep als de heische afgrond; de bergstroom
stortte zieh in het dal, klaterend door de kloven der klippen. De zwaluwen
krijschten in de locht en de schoonen slaakten een kreet. De boomen werden
zieh van hare nabijheid bewust, zij toonden zieh getroffen, en staken hunne
twijgjes nit om haar vriendelijk toe te wuiven."
Deze kleine proeve moet ons genoeg zijn. Wat mij in deze
poezie vooral treft, is de levendige zin voor de schoonheden der
maagdelijke natuur, die bij ons westerlingen eerst de vrucht is
geweest van eene zeer gevorderde beschaving, en bet eigendom
der meest ontwikkelden is gebleven. Dat zij bij de Javanen niet zeld-
zaam i s , vindt men dikwijls gelegenheid op te merken; bet
nieuwe proza van Poerwä Lelänä’s reisverhaal vertoont er even-
zeer de bewijzen van als de oudste poezie.
Indien de gissing juist is, hierboven omtrent den tijd der
vervaardiging van de Ardjoenä Wiwähä geopperd, dan zou eene
tusschenruimte van meer dan eene eeuw haar scheiden van den
tijd toen bet meest beroemde en geliefde der oud-Javaansche
gedichten door Empoe Sedah werd vervaardigd. Volgens de
aanduiding van den dichter zelven valt die in bet jaar 1079 der
Javaansche tijdrekening, overeenkomende met bet jaar 1157
na Christus.
De gewone Javaansche naam van dit gedieht, Brätä Joedä,
is op verschillende wijzen verklaard geworden; sedert echter door
nauwkeurige handschriffcen de oorspronkelijke, uit zuivere Sans-
kriet-woorden bestaande schrijfwijze Bhärata Joedha is aan het
licht gebracht, kan omtrent de beteekenis geen twijfel meer
bestaan. Die beteekenis is: strijd der Bhärata’s of der nakome-
lingen van Bharata. Het onderwerp is ontleend aan ’t Indische
Mahäbhärata, en de inhoud bcantwoordt aan de vijfde tot tiende
parwa van dat gedieht, dat in zijn geheel uit 18 parwa’s be-
staat. Evenwel bevat het ook van dat gedeelte stellig geene
volledige vertaling; want het Javaansche gedieht heeft nauwelijks
een twaalfde van den omvang, dien de zes gemelde parwa’s van
’t Indische epos beslaan. Of het als eene vrije bewerking van
een deel van ’t Mahäbhärata, of slechts als eene bewerking
derzelfde door de traditie bewaarde stof, geheel onafhankehjk
van dat epos, te beschouwen is, kan vooralsnog moeilijk worden
uitgemaakt. De algemeene loop der gebeurtenissen en de
betrekkingen tusschen de handelende personen zijn in beide
ongeveer dezelfde, maar personen en zaken die in ’t eene gedieht
zeer op den voorgrond treden, vervullen in ’t andere een
ondergeschikte rol, en terwijl t Mahäbhärata veel bevat, waar-
van geen spoor in de Brätä Joedä te vinden is, worden omge-
keerd ook in deze laatste bestanddeelen aangetroffen die in het
eerste ontbreken '), Men moet echter met alle bepaalde uitspra-
ken van dien aard zeer voorzichtig zijn, zoolang de Kawi-tekst
der Brätä Joedä niet nauwkeuriger is onderzocht. Wij kennen
het gedieht vooral door de uitmuntende en volledige uitgave
van de modern-Javaansche bewerking, die de heer Cohen Stuart
met eene Nederlandsche vertaling en een schat van aanteeke-
ningen in het licht gaf; maar van den Kawi-tekst, die echter
in zijn geheel naar het beste bekende handschrift, hetzelfde dat
vroeger aan Raffles behoorde, door S. Lankhout te ’s Gravenhage
is gelithografeerd, is tot dusver alleen de XYde zang, van
strophe 212 tot 254, het voorwerp van nauwkeurige studie en
ontleding geweest. De heer Kern, aan wien wij ook deze studie
verschuldigd zijn 2), meent dat de schnjver der Brätä Joedä
vooral geput heeft uit de nog op Bali voorhandene oud-Javaansche
vertaling van ’t gansche Mahäbhärata. Merkwaardig is het in-
tusschen, als een voorbeeld van de onbegrensde willekeur
waarmede de Javanen de oude teksten behandelen, dat zelfs te
midden van het gedeelte dat door den heer Kern verklaard en ver-
taald is,een ingeschoven stuk voorkomt, in een soort van Kawi-
’) Cohen S tu a rt, Brätä Jo e d ä , Voorrede, bl. 8 .
2) In Bijdr. t. d. Ind. T. L. en Vk. 3e Volgr. V III. 158.