heer Spanoghe ontdekt, terwijl wij aan Junghuhn de kennis ver-
schuldigd zijn van die in de dalen der Tji Siki, Tji Madoer en
Tji Sawarna, allen aan de zuidkust van Lebak uitwaterende ri-
viertjes. De eerstgenoemde zijn sedert bij berhaling nader onder-
zocht en thans het best bekend onder den naam van „het kolen-
veld van Bodjong Manik,“ naar den naam van het dorpinwelks
nabijheid zij gelegen zijn. Het laatste en nauwkeurigste onderzoek
had plaats in het begin van 1872 door den mijningenieur Jonker,
maar heeft zieh niet uitgestrekt tot de wat meer afgelegen vlot-
ten aan de Tji Lajang, die men afzonderlijk met den naam van
kolenveld van Bodjong Mangkoe kan bestempelen. In het ver-
slag van den heer Jonker wordt gewag gemaakt van 15 vind-
plaatsen, gelegen tusschen de dorpen Lewi Awi en Tji Moeli,
over eene oppervlakte van 13^ vierk. kilometers, en behoo-
rende tot ten minste drie afzonderlijke lagen, waarvan de
middelste en voornaamste eene dikte heeft van 1| ä 2 meters
en zieh over eene lengte van ongeveer vier kilometers uitstrekt.
De heer Jonker is van oordeel, dat een nader onderzoek dezer
kolen moeilijk en kostbaar zal zijn; dat ingravingen weinig om-
trent de kolenlagen zullen leeren en men genoodzaakt zal zijn
boringen te doen, waarvan, om tot voldoende uitkomsten te geraken,
e6ne althans eene diepte van omstreeks 350 meters zal moeten
bereiken. Eene eventueele ontginning zal, naar zijn oordeel, alleen
kunnen plaats hebben door het zinken van schachten, en het zal
dus noodig zijn de zaak op groote schaal te drijven, zal er kans
zijn om de belangrijke ontginningskosten behoorlijk te dekken.
Maar het blijft voor alsnog zeer de vraag, of de kolen van Bodjong
Manik zullen blijken zooveel moeite en kosten'waard te zijn.
Zij komen voor in die jongste tertiaire vorming waarin men in
Ned.-Indie nog nergens deugdzame kolen gevonden heeft, en be-
hooren dan ook werkelijk tot de bruinkolen van mindere hoeda-
nigheid. Een scheikundig onderzoek door Dr. van Ylaanderen te
Batavia heeft zeer ongunstige uitkomsten opgeleverd. Eene uit
de samenstelling berekende vergelijking van het warmtegevend
en verdampingsvermogen dezer kolen met dat van andere Neder-
landsch-Indis'che kolensoorten, heeft geleerd dat de kolen van
Lebak 43 à 58 percent in waarde beneden de verschillende op
Borneo ontgonnen kolen staan, en zelfs 90 percent beneden die
uit het Ombilin-veld in de Padangsche bovenlanden.
Zonder te willen vooruitloopen op de resultaten die een nader
onderzoek der kolen van Bodjong Mangkoe of die längs de ri-
viertjes aan de zuidkust van Lebak zal kunnen opleveren, zie
ik mij tot mijn leedwezen verplicht te erkennen, dat, ofschoon
later in vele andere localiteiten van Java dergelijke kolenvlotten
ontdekt zijn, het onderzoek nog nooit günstig genoeg is uitge-
vallen, om tot ontginning aan temoedigen. In 1853 werden door
den contrôleur Boers uitgestrekte lagen steenkolen ontdekt aan
de Meeuwenbaai, op den uitersten westhoek van Java, van welker
ontginning men aanvankelijk de schoonste verwachting koesterde,
vooral om harevoor den afvoer bij uitnemendheid günstige ligging.
aan eene baai met goeden ankergrond. Bij nader onderzoek door
scheikundigen en mijningenieurs bleek intusschen, dat men ook
hier slechts met bruinkolen van mindere hoedanigheid te doen
h ad , en dat het vooruitzicht op eene voordeelige exploitatie door
de belangrijke verstoring waaraan de lagen zijn blootgesteld
geweest, in hooge mate onzeker werd gemaakt. Inl855meldde
de heer Maier dat bruinkolen van goede hoedanigheid gevonden
waren in de Tji Doerian, de grensrivier van Bantam en B atavia,
op slechts 40 palen afstands van de hoofdplaats ; men heeft er
sedert niet meer van hooren spreken. In 1858 werden bruinkolen
van vrij goede hoedanigheid gevonden op het land Pasir in het
Westerkwartier der Ommelanden van B atavia, thans de afdeeling
Tangeran, maar de laag was van te geringe beteekenis dan
dat aan ontginning viel te denken. In de afdeeling Buitenzorg
werd in 1859 bruikbare kool gevonden op het land Bolang bij
Parakan tiga. Dit gaf aanleiding tot een onderzoek door de ingénieurs
de Groot en Schlosser, waarvan de uitkomst was, dat op
een aantal plaatsen in den omtrek kolen gevonden worden, maar
slechts op twee plaatsen regelmatige lagen, die echter wegens
geringe zwaarte en siechte gesteldheid voor ontginning niet in
aanmerking kunnen komen. In Krawang is op de particulière
landen van Tjiasem en Pamanoekan in de rivierbeddingen bruin