treden der moskee de verplichte wasschingen te verrichten.
Binnen het gebouw merkt men aan den westelijken wand een
Vierkante nis op, waarheen de geloovigen onder het gebed het
gelaat keeren. Zij wijst de qiblah a a n , d. i. de richting waarin
zieh de tempel van Mekka bevindt. Ter rechterzijde van deze
nis bevindt zieh de mimbar of kansel, vanwaar bij den vrijdag-
dienst de preek wordt uitgesproken en waarop een afschrift van
den Koran ligt. Yrouwen mögen de moskee niet te gelijk met
de mannen bezoeken, maar vereenigen zieh na hun vertrek
tenzij er voor haar eene afgezonderde galerij i s , zooals in en-
kele groote moskeeen wordt aangetroffen. Maar in het algemeen
wordt door de vrouwen aan ’de openbare godsdienstoefeningen zel-
den deelgenomen. Iets bijzonders in de moskeeen van Java, en
in het geheel van den Indischen Archipel, is de daarin hangende
zware trom, bedoeg geheeten, welker gebruik zoo aanstonds
blijken zal.
Een moskeebestuur is op Java samengesteld uit een imam of
voorganger bij het gebed, een of meer kStibs (Arab. chatib) of
predikers, die bij den vrijdaggodsdienst de preek oplezen, en
een of meer modins (Arab. moadzdzin of modzin), die de
adan (Arab. adzdn) of oproeping tot de gebeden uitspreken. Dit
laatste schijnt op Java zelden plaats te hebben, omdat bij de
verspreide ligging der in de dorpsboschjes verscholen kampongs
de roepstem toch niet zou gehoord worden. De moskeeen zijn er dan
°°k niet eens op ingericht. Het slaan op de bedoeg treedt er
veelal voor in de plaats of gaat er mede gepaard. Dit zou dus
eigenlijk de taak zijn van den modin, maar wordt door dezen veelal
overgelaten aan den merbot, eeD soort van tempelwachter of koster,
die met het schoonhouden en verlichten der moskee belast is. De imam
heet in het Javaansch pangoeloe, maar veelal wordt dit woord slechts
gebruikt voor den hoofdpriester van het geheele regentschap,
soms ook hoofdpangoeloe genoemd. Men besehouwt dan de imams
der moskeeen in kleinere plaatsen als zijne n ai 'bs o fw a k l l s
(plaatsvervangers of gemachtigden '). De pangoeloes der regentschap-
J De resid. Kadoe Daar de nitkomsten der etatist. opname. 71; T. v. N. 1, 1858.
'II« 373.
pen genieten eenig traktement van de regeering voor de dien-
sten die zij als adviseerende leden bij de rechtbanken voor den
inlander bewijzen, terwijl een mindere toelage aan een of meer
plaatsvervangers is verleend. In regeeringstukken vindt mendik-
wijls ook van den Pangoeloe der residentie gewag gemaakt. Dit is
echter doorgaans eenvoudig de pangoeloe van het regentschap dat
onder het onmiddellijkbestuurvanden Resident staat, welke pangoeloe
, alleen omdat hij adviseerend lid is van de hoofdrechtbank der
residentie, denlandraad, eene hoogere bezoldiging trekt en zieh door
een eenigzins verschillend zonnescherm (het gewone teeken van
rang) onderscheidt '). De verdeeling in residentien is toch geheel
van Europeeschen oorsprong en heeft met de kerkelijke
inrichting niets uitstaande. Maar het regentschap is ook uit ker-
kelijk oogpunt eene bijzondere afdeeling, waarvan de Regent niet
slechts het wereldlijk, maar tevens het geestelijk hoofd is.
De pangoeloe’s en in het algemeen de moskeepriesters zijn
veelal van Arabische afkomst, en dit heeft zijne goede reden,
daar het Arabisch in alles de taal van den openbaren godsdienst
is. Ook dragen zij, althans in functie zijnde, de Arabischeklee-
derdracht, tulband, tabbaard en, aan een over den schouder
geworpen doek gehecht, den ktohammedaanschen rozenkrans, waarvan
de kralen of pitten de honderd namen van Allah vertegen-
woordigen. Al de moskeepriesters worden door of namens den
Regent benoemd of in hunne veelal erfelijke waardigheden
bevestigd.
De priesterlijke rechtspraak, het sluiten van huwelijken, het
beredderen van boedels, de administratie der möskeekassen, die,
behalve in het onderhoud van het gebouw en de daaraan verbonden
personen, ook in de armenzorg moeten voorzien, het voorgaan
bij de dagelijksche gebeden, bij het vnjdaggebed en op defeest-
dagen, ziedaar de gewone bezigheden van den pangoeloe. Zijn
onderhoorige priesters, die bij den openlijken godsdienst hunne
eigene functien hebben, staan hem bij de vervulling zijner andere
plichten als plaatsvervangers, assessoren of getuigenter zijde. Bei)
Staatsbl. v. 1824. no 13. Kegl. 0. d. K. O. art, 82, 92, 101.