zelf, dat ook sirih en toebehooren, tabak en seroetoe’s ») steeds
in de .warongs verkrijgbaar zijn.
Yoor het gemis van den prikkel der bedwelmende dranken
hebben vele Mohammedaansche volken vergoeding gezöcht door
het gebruik van andere narcotische zelfstandigheden, die, omdat zij
vermoedelijk aan Mohammed niet bekend waren, niet rechtstreeks
door hem konden verboden worden: de haschisch en het opium.
De haschisch of bang is een harsachtige stof, die zieh in de tropische
landen op de bladeren en stengels van de hennip ontwik-
kelt, en wegens haar bedwelmend vermögen öf met de bladeren
gekauwd, öf tot bereiding van een drank gebruikt, öf eindelijk
met tabak gerookt wordt. Deze laatste manier van de haschisch
te gebruiken is ook in den Indischen Archipel doorgedrongen *)
en heeft er aan de cultuur van hennip, onder den Hindoeschen
naam gandja, die in het Javaansch tot gSndje is verbasterd,
eene zekere verbreiding gegeven. Intusschen is mij omtrent
het gebruik dezer stof op Java nöoit eenig bericht voorgekomen,
en ik spreek er hier dan ook alleen van om er de aandacht op
te vestigen van hen die in de gelegenheid zijn de Javaansche
gebruiken na te sporen. Zeker is het daarentegen dat het gebruik
van opium onder de Javanen eene verbreiding heeft erlangd,die
een allerverderfelijksten invloed oefent, de gezondheid en wel-
vaart van duizenden knakt en het geluk van ontelbare familien
verwoest. Over de vraag of ook een matig gebruik van opium,
behalve als geneesmiddel, voor alle personen en onder alle om-
standigheden bepaald schadelijk is te achten, mögen de gevoelens
bijna even verdeeld zijn, als bij ons met betrekking tot de
Sterke dranken het geval is, omtrent de verderfehjke gevolgen
van het misbruik kan geen twijfel bestaan 3). Met ten onrechte
zegt eene inlandsche spreekwijze van den overgegeven opium-
schuiver: „eerst at hij opium, nu eet het opium hem.“ Bij de
blijvende verdooving en afmatting, die allengs door het tot heb-
belijkheid geworden gebruik van opium geboren wordt, zoekt
het ongelukkige slachtoffer te vergeefs naar eenige opwekking,
l) Zie bl. 547. 2) Miquel, Sumatra. 99.
3) Vgl. vooral Dr. Greiner, Over Jand en zee. 106.
619
tot het oogenblik waarop hem het vernieuwd gebruik van het
bedwelmend sap een kortstondig genot schenkt, om hem daarna
in nog dieper eilende te doen wegzinken. Met vaalbleek gelaat,
fletschen en zielloozen blik, ingevallen kaken, loödblauwe lip-
pen, uitgeteerde ledematen, wankelende schieden, ziet men ten
laatste de slachtoffers van het opium rondsluipen, tot de dood
een ein de maakt aan hun ljjden.
Maar onder de artikelen die in de warong zijn te koop gesteld
neemt het opium geene plaats in. De teelt van de maankop of
papaver, die het gevaarlijk heulsap oplevert (Papaver somniferum)
is op Java ten strengste verboden, en de invoer is een
monopolie van het Gouvernement, dat de waar tegen zeer hooge
prijzen overgeeft aan Chineesche pachters, die alleen het recht
tot verkoop bezitten. Wat het Europeesch Gouvernement tot
deze handelwijze genoopt heeft, hoe de geheele zaak isingericht
en welke voordeelen zij aan de schatkist oplevert, behoud ik
mij voor in het vierde boek nader te bespreken. Hier nog slechts,
eer wij tot de maaltijden der Javanen terugkeeren, een enkel
woord over de plaats waar en de wijze waarop het opium door
hen genoten wordt.
Ik poogde den vrooljjken aanblik van de warong te schetsen;
de opiumkit is daarvan het akelig tegenbeeld! De aanzienlijke
Javaan, gelijk de welgestelde Chinees, geniet de rampzalige
weelde van het opium rooken alleen of in gezelschap in een
klein vertrek dat hij daartoe in zjjne eigene woning afzondert,
flauw door lampen of kaarsen verlieht, en met matten en kus-
sens belegd, waarop hij zieh uitstrekt om de zoete droomen en
bekoorlijke visioenen te genieten, die het opium zoo duur door
de latere uitputting laat betalen. Yoor den geringen inlander is
dit genot in den regel slechts te verwer.ven in de kleine,
smerige, doorgaans van bamboe gebouwde krotten, die op schier
elken pasar gevonden worden en onder den naam van opiumkitten
bekend zijn. Die gebouwtjes behooren aan den pachter
en staan onder toezicht van de politie. In een kleine, met tralies
afgeschoten ruimte zit de bediende van den pachter, die voor
gereed geld het opium, meestal in zeer kleine hoeveelheden , ver