zoeken, eene plant die hun de was voor hunne kaarsen levert,
weten zieh die paden ten nutte te maken; terwijl de houthakkers
vaak de gevelde stammen daarlangs afsleepen. Ik zal de be-
schrijving dier paden met eenige bekorting ontleenen aan Jung-
huhn, die ze zelf zoo vaak heeft gevolgd. Zij loopen niet slechts
over de hoogste, meer dan 10,000 voet booge bergtoppen, maar
zelfs over de smalste en zieh het steilst verheilende jukken;
ja zij gaan in een kringvormige bjn rondom de duizelingwek-
kende, smalle randen van nog werkzame kraters en volgen die
in al hunne bochten. Zij hebben den vorm van banalen van
zieh gelijk blijvende breedte en diepte, overeenkomende met de
grootte van het dier, met scherpe randen en gladde, hol uitge-
schuurde zijwanden, niet alleen waar de bodem uit gruis of
vulkanisch zand bestaat, maar ook waar hij uit eene vaste rots-
massa is gevormd. Hoe log en zwaar van tred deze dieren ook
zijn mögen, er is een onberekenbaar tijdsverloop noodig geweest
om die paden zoo diep uit te schüren. In zulke bolle wegen
wordt de rhinoceros niet zelden de prooi van den Javaanschen
jager, die hier zijn sikkelvormige messen, in mos en rijs verborgen,
in den grond bevestigt; want het dier , dat zieh bij het
op- en afstijgen zoo moet rekben, dat de buik bijna over den
grond sleept, rgt dien aan den sibkel open en wordt dan ge-
makkelijk afgemaakt. W egens de schade die de rhinoceros vaak
in de koffie- en theetuinen aanricht, wordt voor het dooden dier
dieren door het Gouvernement eene premie voldaan. Bovendien
wordt de hoom op eene waarde van tien tot twintig gülden en
soms meer geschat; want men beschouwt een stukje daarvan
als amulet in den zak gedragen, als een onfeilbaar middel tegen
slangenbeten en andere ongelukben, en de Chineezen en Arabieren
gelooven dat een beker of mesheft, uit een rhinoceroshoom
vervaardigd, door zekere teekenen het vergift doet kennen dat
met spijzen of dranken mocht gemengd zijn.
Yan de wilde zwijnen of tjelengs van Java houdt Sus vittatus
zieh het liefst in de heete, Sus verrucosus in de gematigde zone
op. De onreinheid dezer dieren in de oogen van den Moslem,
die niet slechts hun vleesch niet eet, maar zelfs hunne aanrakiug
schuwt, is oorzaak dat er alleen door Europeanen soms
jacht op wordt gemaakt, — men herinnert zieh het vermakelijk
verhaal van zulk een tjeleng-jacht in de „ Herinneringen “ van
den heer van Kees , — en het gevolg is dat zij zeer weinig
schuw zijn, zieh sterk verinenigvuldigen en aan het suikerriet,
dat zij nog boven de zoete wortelen en spruiten van alang en
glagah., hun gewoon voedsel in de wildernis, verkiezen, ont-
zettend veel schade veroorzaken. In de residentie Djapara vond
in 1852 de resident het noodig in Maart en April stelselmatige
drijfjachten tegen de wilde zwijnen te organiseeren, waarvan
het gelukbig gevolg was, dat 5395 van die dieren in die twee
maanden werden afgemaakt. Onder de dierengevechten waarvan
de Javanen zoo groote liefhebbers zijn, nemen ook die van
wilde zwijnen met honden of bokken soms eene plaats in. Zij
vervangen bij mindere hoofden de gevechten tusschen tijgers en
buifels, die aan de hoven der vorsten gehouden worden. Toen
de Gouvemeur-Generaal de Eerens in 1838 Soemanap op Ma-
doera bezocht, werd hij niet slechts op gevechten van tijgers
en stieren, maar ook van twee wilde varbens tegen een ram
en een bok onthaald. De dieren hadden echter geen lust in den
strijd. Men liet daarop in plaats van den ram en den bok twee honden
in de kampplaats, waarvan de grootste een der zwijnen
spoedig had afgemaakt. *)
De banting (Bos Sundai'cus) wordt op de hoogte van 2000
tot 7000 voet in alle wildernissen van Java aangetroffen, maar *
is nergens zoo menigvuldig als in de hooge woudstreken der
Preanger, ten zuiden van het plateau van Bandong. De stier
is niet veel kleiner dan de rhinoceros, maar veel slanker ge-
bouwd, glanzig, naar het bruine hellend fluweelzwart vankleur,
met witte pooten; de koe is veel kleiner en roodachtig bruin.
Ook de banting is zeer schuw en ontvlucht den blik des rei-
zigers, maar spreidt, als hij snuivende wegijlt naar de diepten
van het woud, eene indrukwekkend woeste schoonheid ten toon.
Wat in zoo algemeen gelezen werken als v. Hoevell’s „Uit het
1) Tijdschrift v. N. I . 1859. I. 482.