Bantam. Van dit punt af buigt zieh dekust van Bantam eenigs-
zins binnenwaarts en vormt een flauwe bocht tot Tandjong Sodon ,
gelegen ter plaatse waar de landengte aanvangt die den zuidwestelijken
uithoek van Java, waarbij wij onzekustvaart begonnen,
met den vasten walverbindt. Yoor de kust liggen hier de on-
bewoonde eilanajes Poelo Tindjil of Travers-, bij verbastering
Trouwers-eiland, en Poelo Deli of Kalapa. Een kleine bocht aan
de zuidkust des zuidwestelijken vleugels van het schiereiland
gevormd, begint bij Tandjong Pangaroken eindigt bij Tandjong
Sangjang Sira of Palembang’s punt, Java’s zuidwestelijken uithoek,
terwijl vandaar de kust weder noord-noordwestwaarts omloopt
tot Java’s Westhoek of Javahoofd, welke hoek door een bijna
rechte lijn met Tandjong Koelon of de eerste punt aan de in-
vaart der Behouden Passage verbonden is.
D E E D E H O O PD S T U K .
Gesteldheid van den Bodem.
Wie den blik werpt op een kaart waarop het terrein van Java
met vereischte duidelijkheid is voorgesteld, en zieh dan voor de
verbeelding brengt, hoe het zieh aan hem zou voordoen, indien
hij het als in vogelvlucht van uit de hoogte kon gadeslaan, moet
getroffen worden door het groot verschil in vobrkomen tusschen
de westelijke en oostelijke helft van het eiland. De westelijke
helft bestaat uit een massief bergland, waarvan een verbazend
aantal vulkanische kegels de hoogste toppen vormen, een bergland,
wel hier en daar door diepe dalen gegroefd en elders
grootere of kleinere plateaux vormend, maar nergens door tus-
schenliggende vlakten of läge landen afgewisseld. Alleen aan den
noordelijken voet der bergen — de läge streken aan de westkust,
[tan de Zand- en Peperbaaien, verdienen hier wegens den gerin-
gen omvang nauw in aanmerking te komen — is een breede zoom
Hran alluvialen grond gelegerd, die zieh van daar tot aan het noor-
Iderätrand uitstrekt en op sommige plaatsen ongeveer een derde
[der breedte van het geheele eiland beslaat. De rivieren die zieh
feen bed door dat bergland gegraven hebben, vloeien meest
londer sterke kronkelingen naar het noorden of naar het zuiden.
jD e aanzienlijkste, zooals de Tji Taroem en Tji Manoek, vindt
men allen aan de noordzjjde, omdat hier de alluviale vlakten
T ia a r eene gelegenheid geven tot breedere ontwikkeling van hären
|oop die aan het steil naar zee afvallende zuiderstrand ontbreekt.
iDeze terreinformatie strekt zieh echter niet even kennelijk over
[de geheele westelijke helft des eilands uit. Zjj reikt strikt ge-
pomen niet verder dan het gebied der Soendalanden, tegen het
■eigenljjke Java in het noorden door de Tji Losari, in het zuiden door
■ d e Tji Tandoewi begrensd. Yan hier tot aan eene lijn die over den
■Oengaran, den Merbaboe en den Merapi van het noorder- naar
■ h e t zuiderstrand wordt getrokken ,■ en veelal als de grens tus-
■schen Oost- en West-Java wordt aangenomen, vertoont zieh ook
Haan de zuidkust een gordel van aangeslibd, laag, moerassig lan d ,
■zieh uitstrekkende van de Tji Tandoewi tot aan de Oepak, zoodat
■op dit smalste gedeelte des eilands het bergland ten noorden
■ e n ten zuiden door een alluvialen gordel omzoomd is. Eerst
ten oosten van den Merbaboe en Merapi vertoont zieh de eigen-
aardige terreinformatie van Oost-Java. Hier zijn de vulkanen
■minder talrijk', minder opeengedrongen, meer geisoleerd. Zij vor-
■men op zieh zelf staande stelsels, afgewisseld door breede dalen
l e n vlakten, waardoor zieh tusschen en om de bergen heen ri-
vieren kronkelen, die juist aan deze omstandigheid een veel
■längeren loop verschuldigd zijn, dan waarop eenige rivier van
■ West-Java kan bogen. De zuidkust is, wel is waar, met uit-
■ zondering der alluviale vlakte van Lemadjang en Poeger in
■ den oosthoek, ook hier geheel met kalkgebergten bezet, maar
■ uitgestrekte vlakten slingeren zieh om den Lawoe, den Wilis,
■ den Kawi en Keloet, en worden door de Solo-rivier met hären
■ zijtak de rivier van Madioen, en door de Brantas of rivier van
4