gebruik verouderde, dikwijls door den zanger zelven niet recht
verstane woorden en uitdrukkingen gebezigdj en de zinbouw
niet zelden ten behoeve der maat verknoeid, is soms in hooge
mate duister. Eene tjarita pantoen in proza i s , volgens den beer
Grashuis, een zeldzaamheid; en ook andere tjarita’s of verbalen
van vreemde berkomst, doorgaans zoo het schijnt tot de Hoham-
medaansche profeten-legende beboorende, alsmede de in den mond des
volks levende dongengs of vertellingen en fabelen, worden
slechts bij uitzondering in proza neergescbroven. De gedickten
zijn vermoedelijk voor een deel langen tijd door overlevering
voortgeplant, en door iederen volgenden opzinger naar willekeur
gefatsoeneerd, eer zij in schrift zijn gesteld, wat eerst in de
laatste ja ren , toen de beer Holle zieh de Soenda-literatuur begon
aan te trekken, en bet Gouvernement haar in het belang van het
onderwijs eenige aanmoediging en bescherming schonk,in zwang
is gekomen.
Ofschoon ook in de hier vluebtig gesebetste volksliteratuur de
invloed van den Islam zeer merkbaar is en sterker dan in de
Javaansche literatuur uitkomt, is zij toch zeer verschilfend van de
literatuur van den santri, de religieuse literatuur, die, als
g e s c h r e v e n literatuur, misschien tot eenigszins vroeger tijdvak
opklimt, ten minste indien wij daartoe de Pernata istri, d. i.
de lessen voor vrouwen, rekenen mögen, die in bet jaar 1808
zijn opgesteld, en die de beer Grashuis bet oudste hem bokende
Soendaneesche werkje noemt ‘). In dit geschrift wordt de Pro-
feet sprekende ingevoerd, en hij geeft daarin onderriebt aan
zijne doebter Patimah omtrent de plichten die zij jegens hären
echtgenoot en jegens God te vervullen heeft. Intusschen is ook
dit geschrift een wawaijan of gedieht, terwijl de santri-litera-
tuur vin den regel in proza vervat is. Zij is bijna altijd van
Arabischen oorsprong, hetzij zij reebtstreeks uit het Arabisch is
vertaald, hetzij naar Javaansche of Maleische vertalingen gevolgd.
Tot die literatuur bebooren de interlineaire vertalingen, die in
Arabische geschriften worden aangetroffen, en voorts vooraldrie
*) Zedeleer naar Ghazzáli. Soendanesche tekst. Aant. X.
handboekjes, waarvan de kitab pakib, nevens een körte ontwik-
keling der geloofsleer, vooral het religieuse recht, de kitab oe-
soel, naar Sanoesi gevolgd, meer uitvoerig de leer aangaande God,
Zijne eigenschappen en openbaring, en de kitab tasaoep de
mystische leer van den beroemden Mohammedaanschen Godge-
leerde Ghazzáli, die in den ganschen Indischen Archipel in
hoog aanzien staat, bevat‘). Daarnevens mögen ook Soendasche
bewerkingen van onderscheidene Arabische hikajats, verhalen
aangaande Mohammedaansche geloofshelden, vermeld worden.
De beste prozaschriften zijn zeker die welke in den jong-
sten tijd door den Hoofd-pangoeloe van Limbangan, Raden
Hadji Moehammad Moesa zijn opgesteld. Ofschoon deze Schriften
het aanzijn aan de aanmoediging van het Gouvernement te
danken hebben, en dus natuurlijk alles vermijden wat aanstoot
zou kunnen geven, moeten zij toch, zooals van den persoon des
schrijvers te wachten was, tot de Mohammedaansche of santri-
literatuur gerekend worden.
Voor het schrijven van de nieuwere Soendasche literatuur
heeft men deels van het Javaansche, deels van het Arabische
alfabet gebruik gemaakt. Om het Javaansch alfabet voor het
schrijven der Soendasche taal wat beter geschikt te maken, heeft
men twee medeklinkers doen wegvallen en eenige andere kleine
wijzigingen ingevoerd 2). Geschriften van religieusen aard worden
bij voorkeur in pégon, d. i. met het Arabische alfabet geschreven.
Daar het Javaansche sGhrift de uitspraak van het
Soendaasch niet zeer juist teruggeeft, schijnt .het gebrnik
van ons letterschrift, waarvan in den laatsten tijd meer en
meer voorbeelden voorkomen, voor deze taal bjjzondere
aanbeveling te verdienen.
x) De kitab pakih werd door den heer v. Liraburg Brouwer in *t Soend. met Holl,
vertaling uitgegeven in D. XIX van het Tijdschr. v . h. Bat. Gen; de heer Grashuis
gaf den Soend. tekst van de kitab tasaoep onder den titel »zedeleer naar Ghazzáli»
in pégon en met inleiding en aanteekeningen in 1874 te Leiden in het licht. Kort
daarna schonk ons de heer Grashuis een Soendaneesch leesboek, dát ons de Soendasche
literatiiur door volledige mededeeling van eenige kleinere stukken en fragmenten uit
onderscheidene grootere Schriften nader leert kennen.
2) Zie Roorda’s Inleiding op Nederd. Mal. en Soend. Woordb. van de W ilde, bl, XIV.