Wij zullen trachten in dit hoofdstuk ons het beeid der velden en
wouden van Java zooveel mogelijk voor den geest te brengen,
en dus te deelen in het genot der gelukkige reizigers, wien bet
vergund werd al die pracht met het lichamelijk oog te aanschou-
wen. Wij zullen echter thans daarbij onzen blik voornamelijk op
de natuurlijke plantbekleeding richten, dewijl wij in andere ge-
deelten van dit werk de gelegenheid zullen vinden om meer op-
zettelijk bij de cultuurgewassen stil te staan.
Bij de beschouwing der Javasche Flora moet wederom Junghuhn
onze voornaamste leidsman zijn. Hoeveel ook door anderen
tot de kennis der Javasche plantenwereld möge zijn bijgedragen,
Junghuhn is de eenige schrijver die ons de algemeene trekken
van den plantengroei des eilands op elke hoogte boven het zeevlak,
onder elke verscheidenheid van bodemgesteldheid en klimaat, heeft
voor oogen gesteld, en ons de heemden en hosschen van Java
heeft geteekend met de nauwkeurigheid van den natuuronder-
zoeker, gepaard aan den gloed van den kunstbeoefenaar.
Om het overzicht van Java’s plantenkleed gemakkelijker te
maken, verdeelt Junghuhn het eiland, naarmate van de verschil-
lende bodemhoogte, in vier gordels of zonen, die zieh van elkander
zoowel door eigenaardige cultuurgewassen, als door verschil
van natuurlijke plantbekleeding onderscheiden, ofschoon zij natuurlijk
aan de grenzen ineensmelten en van plotselingen overgang
geen sprake kan zijn. De verscheidenheid van plantengroei naarmate
van het verschil van bodemhoogte, houdt eenigermate tred
met die naar het verschil van geographische breedte, en wij zullen
zien dat op Java in de hoogste of koudste zone de vegetatie
een karakter vertoont, dat in vele opzichten aan den plantengroei
der gematigde luchtstreek doet denken.
De eerste of heete plantenzone strekt zieh uit van het strand
der zee tot op eene hoogte van 2000 voet boven hären Spiegel.
In deze zone heeft de oorspronkelijke wildernis op veel grootere
schaal dan in de hooger gelegen gewesten voor de cultuur plaats
gemaakt; want uitsluitend tot deze zone behooren de uitgestrekte
alluviale vlakten, die den meest geschikten bodem voor de teelt
van voedingsgewassen aanbieden. Men zou deze zone die van de
rijst- en suikercultuur kunnen noemen; want de rijstvelden, die
den Javaan zijn hoofdvoedsel leveren, zijn voor verreweg het
grootste deel in dezen gordel gelegen, ofschoon zelfs de natte
rijstvelden of sawahs hier en daar, aan zachtglooiende berghellin-
gen, tot eene hoogte van 3000 voet opstijgen; en de rietsuiker,
een der beide hoofdproducten die Java , aan den Europeeschen
handel levert, wordt uitsluitend in den vettigen bodem der läge
alluviaal-vlakten gewonnen. Andere belangrijke cultuurgewassen
aan dezen gordel eigen, zijn kokos-, pinang- en arenpalmen,
indigo, kaneel, nopal, katoen, widjen of sesamzaad, katjang
tanah en katjang manila, tabak (waarvoor echter de zaailingen
dikwijls in hooggelegen bergstreken gekweekt worden, om later
naar de läge vlakten te worden overgebracht), allerhande soor-
ten van aard- en peulvruchten, groenten, welriekende bloemen,
en eene oneindige verscheidenheid van boomen en heesters, die
vruchten, toespijs bij de rijst, olie, vezelstoffen en andere za-
ken van nuttig gebruik voor de inlandsche huishouding op-
leveren.
Steden en dorpen en de bebouwde velden die ze omringen,
trekken natuurlijk het meest de blikken tot zieh van den vreem-
deling die Java bezoekt, maar de wildernis die te midden der
bewoonde streken vooruitdringt en reeds in de strandbosschen
een zeer eigenaardig karakter vertoont, zal toch spoedig een
deel der aandacht van den reiziger vorderen die gewoon is de
schatten der natuur met belangstelling gade te slaan. Op plaat-
sen waar een laag en vlak strand allengs in den ondiepen
bodem der zee overgaat, op den tweeslachtigen, halfzilten,
vaak door het water gedrenkten grond die de onzekere grens
vormt tusschen land en zee, verheffen zieh dichte wouden van
rhizophoren of worteiboomen, door de inlanders manggi-manggi,
tandjoeng en bakoe geheeten. De noordkust van Java is voor
een groot gedeelte met deze wouden omzoomd; aan de zuidkust
kunnen zij natuurlijk slechts op enkele plaatsen voorkomen. De
rhizophoren zijn fraaie, van 10 tot 25 voet hooge boompjes van
een zeer eigenaardig voorkomen. De stam bereikt den grond
niet waarop hij groeit, maar staat als op stelten, die zieh van