De matjan. toetoel of panter (Felis pardus, Leopardus varius)
leeft vooral in de heete zone, maar stijgt gedurende den regen-
tijd hooger bergopwaarts. Hij houdt zieh doorgaans in de oor-
spronkelijke hosschen verborgen, en klimt bij de jacht op apen
tot tamelijk hoog in het geboomte. De matjan kombang of zwarte
panter is niets meer dan eene varieteit, zooals overtuigend be-
wezen is, toen in 1869 in den zoologischen tuin te Amsterdam
een zwarte panter twee jongen wierp, waarvan het eene zwart
was als de moeder, het andere niet van de gewone gevlekte
soort verschilde. Men ziet trouwens ook door de zwarte huidkleur
nog altijd de vlekken eenigszins heenschemeren. De vorst der
Javasche wouden eindehjk is de matjan lörok of koningstijger
(Felis tigris, Tigris regalis), die zeker na van Hoevell’s prächtige
beschrijving *), en de nog aangrjjpender voorstelling op twee
van Raden Saleh’s meest beroemde schilderten2), onzen lezers
in al zijne schrikwekkende majesteit zoo levendig voor den geest
staat, dat mijne zwakke pen zieh aan geene beschrijving behoeft
te wagen. In den loop van dit werk zullen wij nog wel eens
gelegenheid vinden van de jacht op tijgers te gewagen, alsook
van de onwaardige rol waartoe ze in de Yorstenlanden vernederd
worden, wanneer men ze dwingt met den buffel in het strijd-
perk te treden of ze met gevelde lansen rampokt. Hier bepaal
ik mij tot de opmerking, dat de tijger dezelfde streken als de
panter bewoont, maar zieh minder in het woud verschuilt, dat
hij echter zijn leger in het hooge glagah-gras slechts des nachts ver-
laat, en zieh alleen dan in de dorpen der inlanders waagt en er menschen
uit wegsleept, wanneer hij zijn honger niet aan wilde zwijnen
en herten kan verzadigen. Groot is de vrees die de tijger aan andere
dieren inboezemt. „Dikwijls g ebeurthet,“ zegt Junghuhn, „dat de
paarden weigeren voort te gaan of over hun gansche lichaam
beginnen te beven, wanneer men een 'hooggroeiend glagah-bosch
voorbijtrekt. Het schijnt dat zij door hun fijner reukorgaan de
*) » De tijger op Java«« Uit het Indische leven, 116.
*) De »boschbrand« en de »hertenjacht«, beide ook opgenomen in het bekende plaat-
werk van den heer Mieling «de Indische Archipel, tafereelen uit de natuur en het
volksleven in Indie.®
nabijheid ontwaren van het roofdier, dat somtijds, slechts weinige
schreden van hen verwijderd, in het gras verscholenligt, doch dat
zieh door geene beweging, geen geruisch hoegenaamd verraadt.“
Geene orde van zoogdieren telt op Java zoovele soorten als
de chiropteren of handvleugeligen. De groep der frugivoren of
vruchtetenden is er vooral vertegenwoordigd door de geslachten
Pteropus en Pachysoma. Het eerstgenoemde komt op de Indische
eilanden in tal van soorten voor; op Java vindt men, als men
den naam zoo beperkt als thans gewoonlijk geschiedt, slechts
d6ne so o rt,:) maar waarvan dan ook de individu’s des te talrijker
zijn. Het is de Pteropus edulis, door de Europeanen vliegende
hond, door de inlanders kalong geheeten, van welken naam die
van het landschap Pekalongan gevormd is. Niet zelden ontmoet
men in de nabijheid der dorpen een vijge-, dadap-of kapokboom,
die bladerloos en schijnbaar dood is, en aan zijn dorre takken
alleen nog honderden groote, zwarte vruchten schijnt te dragen.
Treedt men nader, dan wordt men schier overmand door een sterke
ammoniakale lucht, en men bemerkt met verbazing, dat die
vruchten zieh soms bewegen, zieh krommen en een zacht gepiep
doen hooren. Het zjjn kalongs die dus in ontelbare menigte met
den kop naar beneden aan de boomen hangen, slapende in den
heeten zonnegloed, en, behalve dat zij soms even rondfladderen
wanneer zij door een buurman verdrongen of gebeten worden,
in ongestoorde stilte den avond afwachten, die hun verkondigt
dat h u n dag is aangevangen. Dan vliegen zij hoog in de lucht,
niet in zwermen, maar ieder afzonderlijk op kleinen afstand
achter elkander, en in zoo lijnrechte richting alsof zij een vooraf
aangewezen doel längs den kortsten weg trachtten te bereiken.
Dikwijls ziet men .verschillende troepen in tegenovergestelde
richting en op verschillende hoogte de lucht doorklieven, zonder
dat er ooit een van zijne makkers afwijkt. Zoo zoeken zij geza-
menlijk de vaak vele mijlen verwijderde oorspronkelijke wouden,
die zij nog vöör den nacht trachten te bereiken; want zij kennen
Pteropus amplexicaudatus, die ook op Java voorkomt, wordt thans Xantharpyia
amplexicaudata genoemd.