Holland, waar hij de gelegenheid mist zieh met waterdamp te
drenken. Yandaar dat hij in dit seizoen de eilanden die sleöhts
door smalle zeeengten Tan Nieuw-Holland zijn gescheiden, in voor-
komen en plantengroei tot zekere hoogte aan dat werelddeel ge-
lijk maakt. Dit is in de hoogste mate het geval op Timor, dat
het dichtst hij Nieuw-Holland is gelegen, maar in gedurig mindere
mate op de oost- en westwaarts vandaar gelegen eilanden,
omdat de passaat, alvorens ze te bereiken, over gedurig grootere
uitgestrektheden water heenstrijkt, en dus gelegenheid vindt ge-
durig grootere hoeveelheden vocht op te slurpen. Yanhier dat
°ok op Java de droge moeson in den oosthoek het sterkst door afwe-
zigheid van regenvlagen en schraalheid van vegetatie is gekenmerkt
en dat het klimaat van dat eiland in dit seizoen minder dor wordt
bevonden naarmate wij ons verder westwaarts begeven, tot-
dat wij omstreeks Batavia een deel des eilands bereiken waar
regens het gansche jaar door in meerdere of mindere mate voor-
komen, en de wouden diensvolgens ook het gansche jaar door
met den weelderigsten bladertooi prijken. Dit verhindert nogtans
niet dat ook hier de droge moeson zijn invloed doet gevoelen.
De temperatuur i s , dös daags althans, hooger dan in den re-
gentijd, en wordt niet zoo vaak plotseling door buien tot dalen
gebracht. De land- en zeewinden, waarover straks nader, komen
regelmatiger door , en de landwind brengt des avonds en des
nachts meer verkwikkende koelte aan, zoodat, gelijk ik reeds
opmerkte, het verschil tusschen de hoogste en laagste temperatuur
dat van den regenmoeson overtreft. Over het geheel is
de droge moeson voor de gezondheid der bevolking van Java’s
hoofdstad en hare omstreken minder günstig, dewijl vele meertjes
en kanalen, door den waterstand in moerassen herschapen, scha-
delijke dampen beginnen te ontwikkelen, en, bij het verzuim
der noodige voorzorg, het lichaam het grooter contrast tusschen
de wärmte des daags en de koude van den nacht zeer tot zijn
nadeel on der vindt.
Wanneer de zon in September de evennachtslijn heeft gesneden en
het Australische vastland allengs sterker begint te verwarmen, dan
wordt weldra de tijd geboren waarin de noordoostpassaat, tot herstel
van het verbroken evenwicht, over den evenaar wordt gelokt en als
noordwestenwind op Java begint te heerschen. Dit is de tijd van den
regen- of westmoeson. In,de maand October, die op de nachtevening
volgt, begint de verandering merkbaar te worden. De samenhorting
der beide winden brengt een groote verstoring in den dampkring te
weeg. Met het bestendig schoone weder van den oostmoeson is het ge-
daan. De landwinden zijn niet meer zoo scherp geteekend en doen zieh
slechts zelden duidelijk gevoelen. Ylagen van wind en regen wis-
selen af met strakke luchten en stilten. Onweders zijn menigvul-
dig, vooral op en in de nabijheid van het land. De worsteling der
strijdige luchtstroomen doet ze in schroefvorm ronddraaien en
veroorzaakt die menigvuldige hoozen waarvan de Java-zee het tooneel
is. Maar allengs krijgt de westmoeson de overhand. De passaat
is niet krachtig genoeg om den indringer uit zijn gebied te weren,
die met woeste vlagen uit het noordwesten komt opzetten. De
lucht is beurtelings helder en bewölkt. De wolken drijven gedurig
meer uit het noordwesten over, ten bewijze dat de weerstand
gedurig zwakker wordt, en de passaat ten laatste geheel het veld
ruimt. In het laatst van November staat de westmoeson door.
De overgangen tusschen de moesons worden de „kenteringen“
genoemd, en kunnen, zoo wij den tijd der doorstaande moesons
met onzen zomer en winter vergelijken, eenigermate als de herfst
en lente van Java beschouwd worden. De verschijnselen der
najaarskentering, zoo even beschreven, worden in duur door de
soortgelijke der voorjaarskentering overtroffen. De tijd der beide
kenteringen is de gevaarlijkste voor de gezondheid en is even
zwanger van koortsen, als bij ons de gure en ongestadige maan-
den van het voor- en najaar.
Om het karakter van den noordwestmoeson te verklären, bedenke
men dat hij als noordoostpassaat in den Stillen Oceaan
zijn oorsprong neemt, om vervolgens over het uitgestrekte ver-
dampingsvlak der Chineesche zee te strijken, zoodat h ij, over
den evenaar tot noordwestelijke richting gebogen, door de van
waterdamp verzadigde lucht die hij met zieh voert, aan Java
overvloedigen regen brengt. Er vallen nu over het geheele eiland
dagelijksche regenvlagen, die vooral in Januari enEebruarihare