zand bestaat, en met een schralen plantengroei bekleed is. Het
heeft; eene uitgestrektheid van ruim 130,000 vierk. rijnl. roeden,
terwijl de diepte van bet water, naar men beweert, op sommige
plaatsen 500 voet bedraagt.
Yan deze vulkanische meren in dalketels moet men deeigen-
lijke kratermeren onderscheiden, die zieh vormen hoog in het
vulkanische gebergte, en hun ontstaan te danken hebben aan het
regenwater dat in den krater blijft staan of van de hoogere bergwanden
derwaarts afvloeit. Als de vulkaan waarop zij voorkomen,
geheel is uitgedoofd, zijn het eenvoudige zoetwater-meren; zij
worden echter zoogenaamde zwavelmeren, indien uit de kraters
waarin zij ontstaan zijn, nog zwaveldampen omhoog rijzen, die
terwijl zij zieh door het water een weg banen, hun zwavelig zürnten
deele daaraan afstaan. Yerbindt zieh het zwavelzuur met het
leem van den uit verweerde gesteenten gevormden brijachtigen
bodem, dan ontstaat aluin, welke stof in vele dezer meren in
aanzienlijke hoeveelheid voorkomt, en daaraan eene melkwitte
kleur geeft, die met de groene oevers een schilderachtig contrast
maakt. Indien de plaatselijke gesteldheid n ie t. toelaat, dat de
kratermeren eene uitgebreidheid bekomen groot genoeg om de ver-
damping met den toevoer van water in evenwicht te houden, moet
het water een uitweg zoeken over het laagste gedeelte van den
rand; en zoo vormen zieh in sommige gevallen zwavelig zure beken,
die ook ten deele over een bodem van aluinaarde vloeien. Meren
van die soort komen menigvuldig voor in de Vulkanen der
PreangerRegentschappen, b. v. op den Tangkoeban Prahoe, den
Patoeha, den Telaga Bodas, den Galoenggoeng enz.; andere
vmdl men in het Dieng-gebergte, op den Keloet en op den Idjen.
Zij vormen echter in de physionomie des lands niet zulk een in
het oog loopenden tre k , dat zij hier op meer dan voorbijgaande
vermelding aanspraak hebben. Wij zullen ze in het tweede deel
van dit werk, bij de beschrijving der merkwaardigheden van de
bijzondere gewesten, gedeelteljjk althans nader leeren kennen.
Hetzelfde geldt in nog hoogere mate van een aantal andere
vulkanische verschijnselen, die als bijzondere merkwaardigheden
de aandacht der reizigers tot zieh trekken, en waaraan Java buitengewoon
n jk is, zooals slijkvulkanen of modder- en gasbronnen, mofet-
ten of stikvalleien en stikgrotten en opstijgingen van ontbrandbaar gas.
Eene meer in bjjzonderheden tredende beschouwing van den
loop der bergketenen en rivieren van Java blijft voor het vol-
gend hoofdstuk bewaard; wij zullen .het tegenwoordige besluiten
met eene poging om ons de gedaante des eilands, wat de verschillende
hoogte van het terrein betreft, zoo goed mogelijk voor den geest
te brengen. Reliefkaarten zouden daartoe het beste middel zijn;
daar wij die evenwel aan onze lezers niet kunnen voorleggen,
zullen wij ons bedienen van een middel door Junghuhn aange-
prezen en aangewend, en dat inderdaad zeer geschikt is om de
verbeelding te hulp te komen. Dit middel is het eiland hypothetisch
tot verschillende diepten te doen zinken onder den Spiegel
der zee, waaruit het eenmaal te voorschijn trad, en zieh af te vragen
hoe het zieh in die verschillende toestanden aan het oog zoiivertoonen
van hem die het als in vogelvlucht gadesloeg. Daar wij hiermede
geene opheldering der geologische geschiedenis van het eiland,
maar eenvoudig eene betere voorstelling zijner tegenwoordige gedaante
beoogen, zullen wij beginnen met het in verbeelding
negen ä tienduizend voet te laten dalen, en na te gaan welke
bergtoppen zieh dan nog boven het zeevlak zouden verhelfen.'
Tot eene hoogte van negenduizend voet en daarboven ver-
heffen zieh op Java alleen de hoogste toppen der vulkanische
kegels. Deze zijn veertien in g etal, waarvan zeven geheel ver-
dwijnen zullen indien wij Java tienduizend voet laten dalen,
en slechts een .enkele zal overblijven, indien wij ons het eiland
nog duizend voet dieper onder den waterspiegel bedolven denken.
Deze laatste is de Semeroe, de hoogste top van Jav a , en als
zoodanig reeds voor eeuwen erkend door de oude bewoners des
lands, die den Brahmaanschen godsdienst beleden. Daarom toch
gaven zij hem den naam van Indra’s heiligen berg, Mahameroe
of Soemeroe, waaruit Semeroe ontstaan is. Deze berg ligt in den
Oosthoek, op de grenzen vanPasoeroean en Probolinggo, enzijne
hoogte wordt op' 11674 voeten geschat *).
l) De hoogte-opgaven zijn allen in rijnlandsche voeten gegeven; Junghuhn gaf ze
iß Parijsche voeten , doch hier zijn zijne opgaven steeds tot rijnlandsche maat herleid.