hoogere standen en als schrijftaal verspreidae. Reeds werd op-
gemerkt dat het Soendaasch van het oorspronkelijk Javaansch
waarschijnlijk slechts als dialekt verschilde; maar het bleef vrij
van den invloed der vreemde overheersching en van de eigenaar-
dige richting die daardoor aan de ontwikkeling van het Javaansch
werd gegeven, en die zieh vooral in de splitsing der taalsoorten
openbaart. Toen de Nederlanders zieh in het gebied van Djakarta
vestigden, drongen zjj aan de bevolking van Batavia en Omme-
landen de hun reeds bekende Maleische taal op, die toen reeds
de algemeene taal in alle havens van den Archipel was. Rn
ofsehoon de inlandsche bevolking zieh alleen in den omgang met
de Niederländers van de Maleische taal bediende, verbasterde
hare eigen taal toch zoozeer door het verkeer met vreemdelingen
van alle natien van het Oosten, die deels Batavia als handelaars
bezochten, deels als slaven daarheen gevoerd werden, dat daar-
uit dat mengelmoes ontstond, dat wij eerst in den laatsten tijd,
onder den naam van „Bataviaasch Maleisch“ , door de mededee-
lingen van den heer Homan ') nader hebben leeren kennen.
Zoo werd het Soendaasch binnen steeds enger grenzen terugge-
drongen, en werd het in zijne zuiverheid tot de Preanger-regent-
schappen en de aangrenzende distrikten van Bantam, Buitenzorg,
Krawang en Tjeribon beperkt. En zelfs hier bleef het niet vrij
van den Javaanschen invloed. Toen de Preanger aan het huis
van Mataram onderworpen waren, was er de Javaansche taal
de diensttaal, en regenten en hoofden correspon deerden zelfs
onderling in het Javaansch 2). Een overblijfsel hiervan is de
gewoonte om nog de opschriften en adressen van brieven in het
Javaansch te schrijven. En verder is daaruit ook het gebruik
van hooge woorden ontstaan, die vroeger aan het Soendaasch
vreemd waren. Die hooge woorden zijn voor een groot gedeelte
uit het Javaansche Krämä overgenomen of naa r het voorbeeld
dier taalsoort gevormd. Hun aantal is betrekkelijk gering, en
') Handleiding tot de kennis van ’t Bat. Maleisch door Dr. J . D. Homan, uitg.
door H. N. v. d. Tnuk, Zalt-Bommel, 1868. Homanniana door A. B. Cohen Stuart
in T. v. N . I . 1869. I . 192.
s) Holle in T, v. h. Bat. Gen. X I II . 495.
zij hebben hoofdzakelijk op den mensch, zijne lichaamsdeelen,
verrichtingen en toestanden betrekking. In het gebruik dier hooge
en van enkele middenwoorden wordt dat van het Krämä en
Madjä in het Javaansch nagevolgd •').
In weerwil dat dus het Soendaasch van alle kanten door het
Javaansch werd overvleugeld, ontbreekt het niet geheel aan
Soendasche literatuur. Men heeft wel gemeend dat zij geheel van
zeer modernen oorsprong is, maar de heeren Holle en Engelmann
hebben! ons bekend gemaakt met het bestaan van eenige
geschriften, in meer of min zuiver Soendaasch op nipah- en
lontarblad geschreven of gegriffeld, die althans zeker tot het
begin der 16de . eeuw opklimmen, daar een dezer handschriften
het jaartal 1440 draagt, overeenkomende met het jaar 1518
onzer jaartelling. Die handschriften zijn in oud-Javaansche alfa-
bets geschreven; de inhoud komt zeer overeen met dien der
mythologische en zedekundige Schriften der Javanen 2). Toespelin-
gen op het belang van aardrijkskundige kennis voor de zeevaart en
van de kennis van vreemde talen, in deze geschriften voorkomende,
brengen ons tot de overtuiging dat de beschaving der Soenda-
neezen onder de heerschappij van den Islam niet is vooruit
gegaan.
De nieuwere Soendasche literatuur is bijna geheel poetisch,
d. i. in den vorm der Javaansche tembangs of dichtmaten gegoten;
want van eigenlijke poezie is naar het oordeel der weinigen die
haar kennen, niet veel daarin te ontdekken. Zij bestaat voor
een groot deel uit de tjarita pantoen, dat zijn de legenden uit
den heldentijd van West-Java, den tijd van Padjadjaran, die
door den toekang pantoen, den Soendaschen bard, onder het
bespelen van de inlandsche luit (de ketjapi) of van de echt
Soendaasch-nationale angkloeng, waarover nader, worden opge-
zongen. In die zangen worden vele oude en in het dagelijksch
1) Over hooge en läge woorden in het Soendaasch vergelijke men: T. v. N. 1.1851 ,
I . 840 ;. 1868, I I . 483; 1869, I . 55 , 257, 263, 400, I I . 22 6 ; Coolsma, Handleiding
tot de heoefening der Soendaneesche taal, 3; Grashuis, Soendanesche to lk , g ,
Soendaneesch leeshoek, Inl. X I I; Holle in Tijdschr v. h. Bat. Gen. XIX. 479.
2) T. v. N. I. 1869. I 259; Notulen v. h. Bat. Gen. IV (1866). 10; Tijdsch.v.h.
at. Gen. XVI. 450.