dat het, schoon buiten verband met de oude kunst der Hindoe-
periode, ook den tegenwoordigen Javaan niet aan aanleg voor
de kunst ontbreekt, zou nog zeer kunnen versterkt worden door
te wijzen op het gesneden lofwerk, waarmede hij gaarne zijne
woning en huisraad versiert, zoodra zijne stijgende welvaart
hem vergunt daaraan iets meer ten koste te leggen. Dat de
Javaan in dit opzicht bij sommige andere volken van den Archipel
schijnt achter te staan, is niet aan zijn gebrek aan smaak,
maar aan zijne armoede te wijten. Op het eiland Bawean en te
Koedoes in Djapara, waar vele Javanen wonen die door den
handel tot grooten welstand zijn geraakt, ook te Djampang
tengah aan het zuiderstrand der Preanger, in welk afgelegen
oord zieh gaarne inlanders vestigen die door langdurigen dienst
bij Europeanen te Batavia een sommetje hebben overgegaard,
vindt men deels fraai gesneden houten slaapplaatsen in de
woningen, deels de van buiten aangebrachte galerijen met fraai
gebeiteld lofwerk versierd, waarvan men de uitwerking door
daarachter gelegd goudpapier tracht te verhoogen “).
Het volgt intusschen uit het gezegde, dat wij in dit hoofd-
stnk de beeidende kunst der Hindoe-periode, omdat zij op het
tegenwoordige Javaansche volk geen invloed meer oefent, geheel
buiten aanmerking kunnen laten. Dit wil echter volstrekt niet
zeggen, dat wij haar in ons werk met stilzwijgen mögen voor-
bijgaan. Maar zij behoort op Java tot de geschiedenis, en het
is daarom dat wij eerst in het historisch, gedeelte van dit werk
over haar zullen spreken. Behalve hetgeen däar over haarkarak-
ter en hare voortbrengselen in het algemeen zal gezegd worden,
zullen wij in het tweede hoofddeel, bij de beschrijving der bijzondere
plaatsen, overvloedige gelegenheid hebben om met eenige harer
merkwaardigste gedenkteekenen meer in bijzonderheden kennis
te maken.
Er zijn echter twee takken der kunst op Java waarop niet
van toepassing is wat ik over het gemis van een samenhang der
tegenwoordige beoefening met die in de Hindoe-periode gezegd
') Zie Van der Wijck, Onze koloniale staatknnde , en Poerwä Lelflnä’s reis over Java.
heb; ik bedoel het tooneel en de muziek. Het eerste staat wel
is waar niet hoog en verheft zieh niet boven eene vertooning
met misvormde poppen, waarbij de vertooner, de zoogenaamde
dalang, ofschoon gebonden aan de traditioneele stof, hem door
de heldensage geleverd, zieh de platste en vuilste aardigheden
veroorlooft; maar toch is er geen ander volk van Maleischen
stam dat een tooneel heeft dat zieh maar in de verte met het
Javaansche laat vergelijken, en mag men niet uit het oog ver-
liezen, dat de geestigheid onzer oude Nederlandsche tooneeldich-
ters, zelfs die van een Coster en Brederoo, zieh, wat de kieschheid
betreft, niet zoo heel veel boven die der Javaansche dalangs
verheft. En wat de Javaansche muziek aangaat, deze heeft blijk-
baar een hoogen graad van ontwikkeling bereikt, al heeft zij
daarbij een geheel eigen weg ingeslagen en een richting gevolgd
zoo verschillend van de onze, dat het voor den Europeaan
hoogst moeilijk is haar te begrijpen, althans haar te genietenen
op den rechten prijs te schatten. Zooveel intusschen is reeds bij
de meest oppervlakkige beschouwing van de Javaansche gamelan
duidelijk, dat geen ander volk van den Archipel een muziek be-
zit die er niet verre bij achterstaat. Zoowel in de wajang als in
de gamelan is de invloed van een volk van hooger beschaving
onmiskenbaar, en beide staan bij de Javanen in zoo hoog aan-
zien en worden zoo hartstochtelijk door hen bemind, dat eene
beschrijving van het Javaansche volk al zeer gebrekkig zou zijn,
waarin niet eene plaats aan de beschouwing dezer bij uitnemend-
heid nationale kunstoefeningen, of, zoo men liever wil, volks-
vermaken, werd ingeruimd. Beginnen wij met de beschrijving der
wajangs, waarbij ons weder vooral de zendeling Poensen tot
gids zal strekken. Van zelf zullen wij daardöor ook tot de
gamelan gebracht worden, die steeds ook bij de wäjang-vertooningen
wordt bespeeld.
De wajang-vertooningen klimmen op Java tot zeer hoogen
ouderdom op : reeds in de Wiwähä Kawi wordt er melding van ge-
maakt *). Maar zij hebben in de oogen des volks nog niets van
*) Kern, Kawi-studien. 9.