geen er omgaat in zijn gemoed. Het heeft daarom voor ons den
schijn dat het animisme der natuurvolken eene dichterlijke voor-
stelling is , dat het liefde yoor de symboliek is die hen alle
voorwerpen in de natuur als bezield doet beschouwen. Niets is
minder waar; het is hun daarmede volkomen ernst. Met hunne
dichterlijke voorstelling is het, maar hunne voorstelling yan de
werkelijkheid. En gelijk oyeral in de denkwijze van den Javaan
nog de begrippen der natuurvolken doorschemeren, zoo is dat
inzonderheid ook bij den rijstbouw het geval. "Volgens eene Ja-
vaansche overlevering is de ziel van Tisnä W a ti, de dochter van
Batärä Goeroe, in de bergrijst, die van dewi Sri, de echtgenoot
van Wisnoe, in de sawahrijst gevaren '). Beide gewassen moeten
dus zorgvuldig als menschen behandeld worden, daar in ieder
van hen eene ziel is besloten. De vereering van Tisnä Wati is
allengs in vergetelh^id geraakt, maar dewi Sri is de Javaansche
Ceres, de tot heden hoog vereerde godin van den akkerbouw geworden.
De tallooze bijgeloovige formaliteiten die bij den rijstbouw
worden in acht genomen, enwaarvan ik slechts enkele als proe-
ven zal mededeelen, hangen meest allen hiermede samen.
Bij eene vluchtige schets van den veldarbeid en de gebruiken
daarbij gevolgd, die in deze bladen niet mag gemist worden,
kan natuurlijk slechts op de normale regeling, niet op de veel-
vuldige afwijkingen gleet worden.
De drie eerste tijdperken van het landbouwjaar zijn voor den
gewonen sawah-bouw van geen belang; voor de bewerking der
natte velden wordt het doorkomen van den regenmoeson te
gemoet gezien. In het vierde tijdperk beginnen wind en regen-
vlagen het schoone weder af te wisselen, doch eerst in het vijfde
staat de westmoeson door. Zoodra nu de rivieren genoegzaam
gezwollen zijn, om de leidingen van het noodige water te voor-
zien, gaat de landbouwer, doorgaans in overleg met zijneburen,
tot de bewerking van zijn rijstveld over. In sommige streken
wacht men de verschijning der gevleugelde termieten af, omdat
men meent dat die insecten zieh niet om losse regenvlagen bekom-
*) In de Manik Mäjci wordt deze legende inet eenige afwijkingen verhaald.
meren, maar hunne holen slechts verlaten als het natte jaarge-
tijde zieh in goeden ernst instelt. Alle werkzaamheden worden
voorafgegaan door de sidökah boemi, het offer ter eere van den
geest der sawah, waarvan reeds vroeger gesproken is ‘). De
plechtigheden van dit feest verschillen. in iedere streek.
Het aanleggen der vakken voor de bibit of zaailingen bestemd,
—■ want bij de natte rijstteelt wordt de rjjst nooit dadelijk ge-
zaaid op het veld waarop zij rijp wordt — is nu het eerste werk.
De grond wordt goed geploegd en los en fijn gemaakt. Daarna
laat men dien een dag uitdampen, en dan wordt het water in
die vakken binnengelaten, waarop men tot het zaaien overgaat.
Vijf dagen later laat men de kweekbedden droog loopen, doch
om na 2 of 3 dagen. de bevloeiing te hersteilen. Een kweekbed
heet sebaran wanneer het met korrels wordt bestrooid, oeritan
wanneer de padi bij geheele halmen ter ontkieming in den grond
wordt gelegd.
In afwachting dat de bibit voor de overplanting geschikt wordt,
gaat de landbouwer thans tot de bewerking der eigenlijke rijst-
velden over. De ploeg voor de natte velden gebruikt (wloekoe of
loekoe sawah) verschilt van de Chineesche ploeg (loekoe tjina),
die voor de tuinen en tegals gebruikt wordt en minder diep in-
snijdt, maar beide zijn hoogst eenvoudige werktuigen, die de
landman, na volbrachte dagtaak, zonder moeite op den schouder
naar huis draagt. De sawahploeg . wordt doorgaans door een
koppel buffels, de tuinploeg door een enkelen buffel getrokken.
Het beploegen der modderige velden is een vermoeiende taak ,
daar de bestuurder van den ploeg, terwijl zijne buffels met
langzamen tred al plassende voortstappen, bij elke schrede diep
in het sljjk zakt.
Na de beploeging laat de landman het veld van 40 tot 60
dagen uitdampen, en laat daarna het water in de vakken vloeien,
die n u , soms tot drie keeren toe, zorgvuldig worden geegd met
de garoe, een werktuig dat, daar het slechts eene rij tanden
*) Boven bl. 321, vgl. 316. ’ t Is mij later gebleken dat de naam sidekah boemi
niet tot de Soenda-landen beperkt is (zie Steyn Parve, t. a. p., 402); bij schijnt als
de meest gesciikte algemeene naam van het feest tot inwijding van het oogstjaar te
kunnen worden aangemerkt.
B I