bochten wringen van lijf en ledematen, dan in kunstige passen
bestaat. Een dezer voordansers is toegerust met de dodog of dogdog,
een soort van kleine, ook bij de gamelan bonang rénfcéng gebruike-
lijke trom, de overige met kleine, maar bijzonder fraai versierde
angkloengs. Zij zwaaien en slingeren op de maat hun kleine
instrumenten en paren daarmede een soort van spiegelgevecht,
waarbij zij met de doorgaans zeer gespierde armen sehijnbaar
duchtige slagen toebrengen en behendig afweren of ontwijken.
De overige muzikanten volgen zeer bedaard en onverschillig,
terwijl zij alleen, volgens de afwisselende bewegingen der voor-
gangers en hun nu en dan daarbjj aangeheven zang, de angkloengs
träger of-sneller en met meer of minder kracht in beweging brengen.
Deze Soendasche muzijk is natuurlijk even eentonig als kun-
steloos; zij kan slechts de akkoorden voortbrengen waarop het
instrument berekend is , terwijl de speler geen macht heeft over
den toon zelven, maar alleen over het tempo en het piano of
forte. Doch het verdient opmerking, dat men ook eene wijziging
van de angkloeng-muziek heeft uitgedacht, waardoor zij eenigszins
meer yoor de uitvoering van melodién geschikt wordt. Deze bestaat
in de vereeniging eener reeks van twintig of meer grootere
en kleinere angkloengs, allen hangende aan een op twee voetstukken
rüstenden stok, in dier voege dat een op den grond zittende speler
al de angkloengs hereiken en naar willekeur door aanraking in
beweging brengen kan. Yoegt men dan daarbij, zooals vaak ge-
schiedt, een rebab, soeling en kendang, dan verkrijgt men een
muziek die, naar men zegt, slechts weinig voor een volledige
gamelan onderdoet ’). In het algemeen echter is de gamelan der
Javanen, althans in dje meer samengestelde vormen die vooral bij
de wajang-vertooningen gebezigd worden, veel volkomenerte achten.
Een volledige gamelan saléndro of pélog vordert omstreeks 24
spelers, die altjjd hij of met hunne instrumenten op den grond.
zitten en, evenals bij alle Oosterlingen het geval is , zonder eenig
notenschrift alles uit het geheugen voordragen. De rebabspeler geeft
de maat aan, en de overige spelers, dikwjjls niet meer dan knapen,
volgen zijne leiding met de grootste opmerkzaamheid en nauwgezet-
heid. Die maat is zeer vrij en komt zoo weinig u it, dat de zangerig-
heid schier geheel aan de Javaansche muziek ontbreekt. Ditgaatzelfs
zöö ver, dat het, naar de getuigenis der beste waarnemers *), niet wel
mogelijk is aan de Javaansche muziek eene maatverdeeling te
geven, en de pogingen, meermalen aangewend 2), om hare wijzen met
ons notenschrift te schrijven, als geheel mislukt te beschouwen
zijn. Men zou meenen dat hieruit een onoverkomelijke moeilijk-
heid voor de samenwerking van zoovele spelers moest ontstaan.
Echter blijkt het dat de Javaansche muzikanten daarin geen
bjjzonder bezwaar vinden, en, door fijnen tact en grooteopmerkzaamheid
geleid, den voorspeler in zijne anti-rythmische sprangen
zonder veel moeite volgen.
Wanneer men bedenkt, hoe in zeer ontwikkelde muziek het
melodisch element vaak bij het harmonische of contrapuntistische op
den achtergrond treedt; dat het uitsluitend welgevallen in een sterk
sprekende cadans een lageren trap van muzikale ontwikkeling ken-
merkt, en dat groote virtuosen, als obligaatspelers, niet zelden het
voorbeeld geven van eene voordracht waarbij de banden der maat zoo
zeer versmaad worden, dat men zieh bijna gaat voorstellen dat ook
in de muziek de gebonden strjl eenmaal voor den ongebonden,
de poetische vorm, om het zoo eens uit te drukken, voor dien van het
proza zal kunnen plaats maken, dan zou men een oogenblik aan de
illusie kunnen toegeven, dat de Javaansche muziek zeer hoog
staat. Daar staat echter tegenover, dat zij in hare middelen uiterst
beperkt is, dewijl de instrumenten meest allen geljjksoortig en
van zeer geringen omvang zijn, en dat de stijl hoogst eenvoudigis
en alle verscheidenheid, afwisseling en fijnere uitdrukking, zoowel
van het zachte en teedere als van het grootsche en verhevene, naar
ons gevoel geheel en al mist. Yoor de meeste Europeanen is het
alsof zij, de gamelan hoorende, steeds hetzelfde hooren, ofschoon de
overgeleverde schat van muziekstukken op wel 300 begroot wordt3)
*) B. v. Meded. V. 138.
2) Door Raffles, Craw fur d en Wilkens (Sewäkä, XV).
3) Wilkens, Sdwäkcl, X III.