yan den Islam bezweken, öf het zwaard der strijders in den
weg Gods ontvloden, om op Bali of elders een schuilplaats
te zoeken.
En • dit brengt mij van zelf tot bet andere p u n t, den invloed
dien de invoering van den Islam op de beeidende kunst op Java
heeft uitgeoefend. Deze kon natuurlijk niet anders dan ongun-
stig zijn, eendeels omdat de kunst op Java in dienst had gestaan
van godsdiensten die door de belijders van den Islam werden
verfoeid, wier tempels en beeiden overal door hen verwoest
werden; anderdeels omdat de Islam zelf uit zijn aard zeer vijan-
dig is aan de beeidende kunst en de nabootsing van al wat leven
heeft op religieuse gronden veroordeelt. Toch komt het mij
onbetwistbaar voor, dat, zoo de oude kunst in den boezem des
Javaanscben volks tijdens de invoering van den Islam krachtig
geleefd had, de nieuwe godsdienst haar niet geheel zou hebben
weggevaagd, maar dat zij zieh alleen in nieuwe vormen zou
hebben geopenbaard, — vormen die zieh met den Islam konden
verdragen. Indien al de uitoefening van schilder- en beeldhouw-
kunst door den Islam binnen enge grenzen beperkt wordt, de
bouwkunst heeft zieh in andere landen onder zijne heerschappij
in eene eigenaardige richting ontwikkeld en heerlijke gedenk-
stukken voortgebracht. Waarom kon dit ook niet op Java het
geval zijn? Bovendien moet men zieh wachten om zieh, van den
tegenstand der leeraars van den Islam tegen de beoefening der
beeidende kunst overdreven voorstellingen te vormen. Er
bestaat te dien opzichte eene zeer gestrenge, maar er be-
staat ook eene aanmerkelijk gematigde richting. Er zijn er- die
allen met de straf der hei bedreigen die zieh aan de nabootsing
van eenig levend wezen schuldig maken; maar er zijn er ook
wier toegevendheid zoover gaat, dat zij zelfs de afbeelding van
het menschelijk lichaam veroorloven, mits men zieh slechts van
die des aangezichts onthoude. En zelfs aan den schroom om
dit laatste voor te stellen heeft de ijdelheid der Sultans van Tur-
kije het zwijgen opgelegd; want het is een bekende zaak, dat
in het serail te Konstantinopel eene volledige reeks van portretten
der Turksche Sultans bewaard wordt, al zijn die dan ook
doorgaans door Christen-kunstenaars vervaardigd. Dat vroeger
de Mooren in Spanje zieh weinig om het verbod bekreunden, en
dat dit ook door de hedendaagsche Perzen vaak overtreden wordt,
behoef ik wel niet te herinneren. Zelfs de meest gestrenge
leeraars van den Islam veroorloven het maken van teekeningen
en plans van de heilige plaatsen. ')
De Javaan behoort zeker in dit opzicht niet tot de strengste
moslemen; de meesten schijnen er zelfs weinig bezwaar in te
zien, zieh door teekenstift of photographie te laten portretteeren.
Wel wordt verhaald dat de buitensporige gedaante der tegen-
woordige wajang-poppen de uitvinding is van een vorst die
meende op deze wijze haar gebruik met de voorschriften van den
Islam in overeenstemming te kunnen brengen; maar strikt ge-
nomen zouden ook de meest misvormde wajang-poppen niet
kanoniek zijn. Teekeningen, zij het dan ook veelal gebrekkig,
worden vaak door Javanen vervaardigd. Als eene merkwaardige
proeve van Javaansche beeldhouwkunst wordt het uit wijngaard-
bladen en druiventrossen samengestelde voetstuk van den predik-
stoel der in 1829 gestichte Protestantsche kerk te Rembang
geroemd ). Ja wat meer is, er zijn Javaansche beeldhouwers,
die, om aan den smaak der Europeanen in de voortbrengselen
der oude Hindoekunst voldoening te verschaffen, zieh op de
vervaardiging van kleine kopieen in steen van oude tempels en
beeiden toeleggen. Yoor eenige jaren leefde zulk een kunstenaar
te Malang, wiens werk door de liefhebbers zeer gezöcht en duur
betaald werd. Eindelijk heeft Java ten minste een kunstenaar
voortgebracht die zieh een bljjvende plaats in de geschiedenis
der kunst heeft veroverd. Wie heeft niet hooren gewagen van
Raden Saleh’s penseel? Welke Nederlander althans heeft niet
met een of anderen zijner meesterlijke grepeninde dierenwereld,
zijne dieren bij den boschbrand, b. v ., of zijn ter hertenjacht uitge-
togen maar door een tijger aangevallen cavalcade, hetzij in het
origineel of in chromolithographische navolging, kennis gemaakt ?
Wat uit deze voorbeelden kan worden afgeleid ten bewijze
‘) Zieover dit onderwerp d’Ohsson, Tableau de l’empire Othoman. II 236.
3) v. Flu * 11, Keis over Java, I 130.