opgemerkt, noch trachten te wederleggen wat daartegen is
ingebracht. Ik wil niet op nieuw wijzen op de voorbeelden
van kunstzin, bekwaamheid, zucht naar kennis bij sommige
Javanen, die ik daar heb aangevoerd, en die door algemeene
vertoogen over het gemis van elk spoor eener eigenaardige
Maleische beschaving, na zoo velerlei contact met meer ont-
wikkelde vreemdelingen, niet worden weggeredeneerd. Een
werk als dit mag niet het karakter krijgen van een stnjdschrift.
Ik bepaal mij dus tot eene enkele opmerking, maar eene op-
merking die in het hart der quaestie gaat.
Een algemeen oordeel over de vatbaarheid van het Maleische
ras zou moeten berusten op eene ervaring, veel omvangrijker
dan wij tot dusverre in de gelegenheid waren te verknjgen. Hoe
zouden wel de oude Grieken gedacht hebben over die vreemde
volken die zij met den naam van barbaren bestempelden, of de
Romeinen over onze Germaansche voorouders? Gelooft men wer-
kelijk dat zij zieh die ooit als huns gelijken in aanleg en vatbaarheid
hebben voorgesteld? dat zij eenig vermoeden hebben
gehad van hetgeen hunne nakomelingen worden zouden? En
inderdaad, zij waren destijds huns gelijken niet, en er was een
tijdsverloop van vele eeuwen noodig om hen zoo hoog op te
voeren. De veredeling van een menschenras is een werk van
tijd. Er bestaat eene opvoeding niet slechts van individuen, maar
ook van rassen; want hetgeen door en voor het eene geslacht
gedaan is, gaat voor het volgende niet geheel verloren. Er is
in al onze gaven en Vermögens veel erfelijks, en als de ouders
tot hooger standpunt zijn opgevoerd, worden de kinderen geboren
met eene predispositie die hen in staat stelt om weder eene
schrede hooger te stijgen. En zoo gaat het voort van geslacht
tot geslacht, als maar eenmaal de rechte aanvang is gemaakt.
De nieuwere wetenschap erkent zelfs een vooruitgang in de
dieren; zou zij dan het vermögen daartoe aan eenig menschenras ont-
zeggen ? Al stellen wij het dus als zeker, dat het Maleische ras op dit
oogenblik ver bij den Europeaan achterstaat, er is geene reden om
aan zijne toekomst te wanhopen. De geschiedenis geeft ons geen
recht tot de bewering, dat aan eenig menschenras degeschiktheid om
zieh tot hooger standpunt te verheffen,- geheel ontbreken zou.
Beschouwt men het vraagpunt in dit licht, dan zal men ook
over de enkele verspreide sporen van hoogeren aanleg en ont-
wikkeling geheel anders oordeelen. Men zal ze niet slechts aan-
merken als voorbijgaande flikkeringen, maar als de nog uiterst
flauwe schemeling die in de volheid des tijds wellicht door een
dag van thans niet te vermoeden luister zal gevolgd worden.
D E R D E H O O E D S T U K .
Gods dienst en Recht.
Als wij, met de groote meerderheid der ethnologen onzer dagen,
het denkbeeid laten varen, dat de godsdiensten der natuurvol-
ken uit de schromelijke verbastering eener oorspronkelijke open-
baring zijn ontstaan, — een denkbeeid dat zeker in den aard
dier godsdiensten al zeer weinig aanbeveling vindt, — dan kan
er ook geen sprake van zijn onj aan de godsdienstige begrippen
dier volken een günstigen invloed op hunne zedelijke hoedanig-
heden toe te kennen. Yeeleer, daar zij' zieh die begrippen zelven
hebben gevormd, zullen zij aan de voorwerpen hunner vereering
hunne eigene hoedanigheden en hartstochten hebben toegeschreven.
Zooais zij zelven zijn, zoo zal ook hun God wezen.
Dit geldt ook nog van de massa der Javanen. Mohammeda-
nen in naam, zijn zij —- is althans de groote hoop — in het
wezen der zaak aan den ouden natuurgodsdienst getrouw geble-
ven. Wel hebben vreemde overheerschers of kolonisten achter-
eenvolgens het Brahmanisme, Boeddhisme en Islamisme naar
Java overgebracht, en voor het. uiterlijke aan de Javaansche
maatschappij een vorm gegeven die meer of min met de voor