den zilten waterdamp dien de zeewinden aanvoeren. Een volwas-
sen gezonde boom levert in zulke streken gemiddeld 50 of 60
noten in het jaar. In hoogere streken wordt de productie veel
minder, doch verkrijgt daarentegen het hout grootere hardheid.
Men kent van den kokosboom een groot aantal verscheiden-
heden, gekenmerkt door de verschiliende grootte en gedaante
van den geheelen boom, of door de grootte, gedaante, kleur enz.
der vrucht. Van de meer dan 20 varieteiten die in den Indischen
Archipel voorkomen, worden de meeste ook op Java gevonden. Voor
t een of ander bijzonder gebruik worden nu eens de voortbrengselen
van deze, dan van gene verscheidenheid verkozen; maar in het alge-
rneen is er geen gewas dat in veelvuldig nut voor den mensch
den kokosboom overtreft. Te recht heeft men opgemerkt, dat hij
in een eenvoudigen kinderlijken staat der maatschappij schier alle
behoeften van den mensch vervullen kan. Naarmate men een boom tot
verkrijging van het uit de bloemkolf bij kneuzing vloeiende sap of van
de vruchten besternt, vorderthij eene andere behandeling; wantals
men vruchten winnen wil, moet men het sap niet aftappen. Van
dat zoete sap vervaardigt men door verschiliende bewerkingen
palmwijn (Jav. legen, Mal. toewak), azijn, gist enarak; van de
vruchten, die op iederen trap van ontwikkeling in het Javaansch
andere namen dragen, omdat zij telkens weder voor een ander
gebruik dienen, gaat geen enkel bestanddeel verloren. Vallen zij
nog zeer onrijp af, dan worden er verschiliende geneesmiddelen
uit bereid; bg meer gevorderden wasdom wordt de pit, die dan
als zoete amandelen smaakt, rauw of met andere spijzen geköokt
gegeten, terwijl het vocht dat zieh in de inwendige holte bevindt,
onder den naam van klapperwater of kokosmelk bekend, een
aangenamen, gezonden en verfrisschenden drank oplevert. Voor
de vervaardiging van klapperolie, een onmisbaar artikel in de
inlandsche huishouding tot verlichting, tot spijsbereiding en als
kosmetiek, worden de pitten der geheel rijpe vrucht gekozen.
Tot de bereiding dier olie, die, in weerwil van het verbazend
verbruik, nergens op groote schaal plaats heeft, wordt de pit
geraspt en geperst, waardoor men de zoogenaamde santan ver-
krijgt, die de Javaan als melk en boter gebruikt. Door koking
en schuiming tot al het water verdampt en alle onreinheid ver-
wijderd is , wordt de fabricatie voltooid. In Pekalongan, waar het
toenemend gebruik van petroleum den prijs der blapperolie begon
te drukken, heeft zij een nieuwen, niet onbelangrijken afzet gevonden
bij tweeter hoofdplaats gevestigde fabrieken, die in 1872
1100 pikols olie tot kokoszeep verwerkten. De prijs der olie liep in
genoemd jaar in de verschiliende gewesten van Java uiteen van 14
tot 39 gülden den pikol, terwijl voor 100 noten van 3 tot 7 gülden
werden betaald. Met de opsomming van het nut der laatste zijn
wij nog niet ten einde. Uit de schaal maakt men lepels, drink-
bekers, inhoudsmaten enz., en de vezelige bast wordt geplozen,
om er mede te kalfateren, of er fakkels, touwwerk, matten,
verwkwasten en dergelijke van te maken. Maar ook ieder ander
deel van den boom heeft zijne waarde. Uit de bloemscheeden
worden kleine fakkels en scheplepels vervaardigd; de nog niet
ontrolde bladknoppen worden als groente gegeten; van de nog
jonge witte blaadjes maakt men de mandjes waarin men derijst
kookt, die daarvan een aangenamen smaak ontvangt; van de
oudere bladen vlecht men groote manden, waarin men vruchten
of andere zaken ter markt brengt, of men gebruikt ze tot dek-
king van huizen en prauwen en tot het vlechten van lichte
beschotten; ook vormt de Javaan bij zijne feesten yan groene
kokosbladen festoenen en bogen, die met bloemen worden versierd,
terwijl hij de droge met hars tot fakkels verwerkt. Van de stevige
middenribben der bladeren worden grove bezems gemaakt; van
de van binnen sponsachtige middenstelen vlecht men horden die
tot omheining dienen, envanhunne ondereinden maakt men grove
zeven en geldzakken; het hout, schoon niet zeer duurzaam, wordt,
behalve als brandhout, tot het bouwen van bruggen, buffelkralen,
waterleidingen enz. aangewend; de uitwendige deelen van den
stam leveren een goede looistof, en de zeer zamentrekkende wor-
tel wordt als geneesmiddel tegen diarrheeen gewend.
Met even fraai gevederde kruin, maar rechter en slankerdan
de kokospalm, rijst naast hem in de Javaansche dorpsboschjes
de pinang- of betelnootpalm (Areca catechu) omhoog. Ofschoon
ook het hout wordt gebruikt, wordt hij voornamelijk gekweekt
36*