verleiden, om de garöbeg poewäsä zooals de Javanen, de laba-
ran pitrah zooals de Soendaneezen dit feest der ontnucbtering
noemen, voor het nieuwjaarsfeest der moslemen te houden. Wanneer
de zon herrezen is, vereenigt men zieh reeds vroeg tot
een gebed, dat, even als het vrijdaggebed, door eene predika-
tie wordt voorafgegaan, en gelijk bij ons velen die zieh anders
weinig om den openbaren godsdienst bekreunen, toch niet licht
de oudejaarsavondpreek verzuimen, ziet men ook op Java bij
die gelegenheid velen naar de moskee snellen die haar anders
zelden betreden. De feestviering wordt dagen achtereen, tot om-
streeks het midden der maand, voortgezet; maar nauwgezette
Javanen keeren, als de eerste dag der tiende maand, sawal
van ’t Arabische sjawwäl, voorbij is, tot de vasten terug en
volharden daarin tot den zevenden, uitgaande van het denkbeeid
dat 36 dagen des jaars, d.i. een van de tien, als vastendagen
den Heere toekomen en aan dooding des vleesches moeten ge-
wijd worden. Men noemt deze zes dagen de kaloewihhanne
ramelan, de toegift van ramelan. Met den achtsten van sawal
wordt echter de vasten voor goed gesloten, en nu wordt het
voor hen die ze zoolang hebben voortgezet, eerst recht ernst
met de feestviering, waarbjj gamelan, wajangs en taledeks niet
mögen ontbreken. De bijzondere wijze van viering van het ont-
nuchteringsfeest in de Vorstenlanden beschrijf ik elders. Ofschoon
dit feest het k l e i n e genoemd wordt, is de viering op Java
drukker en woeliger dan die van het groote, waarvan trouwens
Mekka het hoofdtooneel is.
Gelijk toch het kleine feest in verband staat met de vasten,
staat het groote feest, de garebeg besar of labaran hadji, in de
nauwste betrekking tot de bedevaart naar de Ka’bah, het ge-
meenschappelijk heiligdom aller moslemen te Mekka. Het Mek-
kaansche feest met zijne veelvuldige, grootendeels zonderlinge en
thans niet meer begrepen plecktigheden, zijne omgangen om den
tempel, zjjne religieuse wandelingen,, zijne bezoeken van ver-
schillende heilige plaatsen, zijne eindelooze in staande houding
aan te hooren preek, zijne steenigingen van den duivel, zijne
offers en offer malen, yalt in de maand dzoe’l-hidjdja, de twaalfde
des jaars, die de Javanen öf bij verbastering doelkidjah, i>f, om
haar bijzonder gewicht voor het godsdienstig leven, de groote
maand, sasi bösar *), noemen. De maand dzoe’l-qa’d a , of, naar
Javaansche uitspraak doelkangidah, die de beide feestmaanden
vaneen scheidt, wordt daarom door de Javanen veelal selä, d.i.
tusschentijd, geheeten.
De geoote dag van het Mekkaansche feest, tot welks viering
jaarljjks uit alle landen waar de Islam beleden wordt, vele dui-
zenden naar de heilige stad stroomen, is de tiende, de dag van
het offer. Gelijk de plechtigheden van dit feest in het algemeen
met het leven van den aartsvader Abraham (Ibrahim) en van den
zoon der belofte , die volgens de moslemen niet Izaäk, maar zijn
broeder Ismael is, in verband worden gebracht, zoo wordt ook
het offer beschouwd als eene herdenking van Abrahams bereid-
willigheid om zelfs zjjn geliefden zoon Gode ten offer te brengen.
De bedevaartgangers slachten op dien dag te Akaba een kameel
of schaap en houden daarvan een ofifermaal 2). Maar te gelijker
tijd worden ook in alle gewesten waar de Islam beleden wordt,
offerdieren geslacht en gegeten; daarin en in eene godsdienst-
oefening met gebed en preek bestaat voornamelijk de deelneming
aan het feest voor allen die niet mede ter bedevaart zijn opge-
gaan. Yoor het overige gaan daarmede vreugdebedrijven en ce-
remonien gepaard, die op Java aan die der andere garebegs ge-
lijk zijn.
Ook het offerfeest wordt, bij wijze van voorbereiding, door een
vasten voorafgegaan, die echter slechts .twee dagen duurt en
slechts wordt in acht genomen door hen die op bijzondere vroom-
heid aanspraak maken. Deze' vasten behoort trouwens tot de
vrij willige, evenals die der ’asjoera en die van de maand sawal,
evenals de door sommigen in acht genomen wekelijksche vasten op
maandag en donderdagen de maandelijksche op de zoogenaamde wit-
tedagen, d. i. op den 13d?n, 14deu en I5den der maand, wanneer, daar
de Mohammedaansche maand steeds met den maansomloop over-
‘) Zonderling is het dat het woord besar, zoo gewoon in het Maleisch, in het
Javaansch alleen in den naam van deze maand en het daarin vallend feest gebrnikt
wordt.
2) Vgl. boven bl. 323.