wreed yermaak in scheppen, de hartstochten der dieren öp te wek-
ken en toeschouwers van hunnen onderlingen strijd te zijn. Onder
de vogels zijn het vooral de hanen en de wijfjes van een soort van
wibbelhoen, die aan deze liefhebberij worden dienstbaar gemaakt.
Alle yolken van Maleischen stam zijn.verslaafd aan de hanenge-
vechten en de daarmede verbonden weddenschappen. Op Jaya is
ditwreede spei, ofschoon bij buitengewone gelegenheden somtijds
toegestaan, in het algemeen yerboden, en daarom worden er slechts
op eenzame plaatsen, waar men zieh yoor de blikken derpolitie
veilig acht, van tijd tot tijd yechthanen losgelaten; doch waar
degelegenheid zieh voordoet, toont de Javaan zieh een even harts-
tochtelijk minnaar van de hanengevechten als de Maleier en Boe-
ginees. Over de wetten en gebruiken der hanenvechtbaan, de
dressuur en de kenteekenen van goede yechthanen zou men een
boek kunnen vol schrijven. Ik zal er hier echter niel bij stilstaan,
eensdeels omdat reeds zoovele schrijvers uityoerig daarover ge-
handeld hebben ’), anderdeels omdat wij hier over de Fauna van
Java handelten, waartoe de yechthanen, die in tammen staatgeboren
worden, niet behooren. Ik wil echter hierbij opmerken, dat
de stamvader dier tamme hoenders in de kreupelboschjes en alang-
wildemissen van Java leeft, en soms zijn fraai gevederte op den
van gras beroofden bodem der koffietuinen aan den wandelaar ver-
toont, ofsehoon hij zieh ijlings aan zijne blikken poogt te onttrekken.
Het is de ajam alas, de Gallus bankiva der Ornithologen, dien
Java met Hindostán gemeen heeft, en van wien men gelooft
dat al onze tamme hoenders afstammen. In de lagere streken
woont op J av a , en zoo het sehijnt op Java alleen,' een ander
wild hoen, dat meer van het gewone type afwijkt, de tjanga-
gar of Gallus furcatus. Deze laatste is schitterend metaalgroen,
terwijl zijn rüg en hals fraai geschubd zijn met bronskleurige
vederen; de gaafrandige kam is violet-purper, naar beneden in
groen overgaande, en onder aan den strot hangt een groote haar-
kwast, waarvan de drie vlokken rood, geel en blauw zijn ge-
kleurd. De inlanders geven zieh veel moeite om dezen haan
*) O. a. V. de Seriére in T. v. N. I . 1873. I . 92.
levend te vangen en sluiten hem dan op met tamme hoenders.
Op deze wijze verkrijgen. zij bastaarden, die vaak het prächtig
gevederte van den vader erven, en in dat geval met / 40 tot / 60
betaald worden. De Javanen noeinen die bastaarden pakister en
beschouwen ze als het sieraad van den hoenderhof. Door Tem-
minck is zulk een haan onder den naam van Gallus seneus afgebeeld.
Doch keeren wij na deze kleine uitweiding terug tot de vecht-
vogels, om bij den strijd der bovengemelde wibbelhoenders
(Hemipodius pugnax) eenige oogenblikken te verwijlen. Deze
vogeltjes, door de inlanders gemak of poejoe geheeten, hebben
veel van onze kwartels, maar zijn kleiner van gestalte; zij zijn
van nature uitermate schuw en dus moeilijk te vangen. Men
bedient zieh daartoe van 'strikken. en van drietandige vorken,
pörok geheeten, die in de pas gesneden padivelden onder het
stroo verborgen worden. Nog moeilijker dan den vogel te vangen,
is het hem te temmen, daar hij onder de wanhopige pogingen
om aan de koeroengan ofkooi te ontkomen, niet zelden bezwijkt.
De opkweeking vereischt veel tijd en zorg. Aanvankelijk worden
zij slechts met water en fijne rijst gevoed; doch wanneer zij
voor den strijd geschikt beginnen te worden, krijgen zij dagelijks
kleine sprinkhanen, die de kweeker tot dat einde eenmaal per
dag met een soort van plak, van bamboe gemaakt, in de vel-
den gaat slaan. Opmerking verdient h et, dat alleen de wijfjes
der gemaks voor den strijd. worden opgekweekt; zij zijn grooter
en worden voor sterker en moediger dan de mannetjes gehouden.
De zucht voor het ngadoe gemak is tot alle standen doorge-
drongen; zij vlechtom de liefhebbers een band die de onderscheidingen
van rang en stand, anders op Java zoo streng in ’t oog
gehouden, tot zekere hoogte doet vergeten. Wanneer zieh de
kring der liefhebbers rondom het strijdperk, de kalangan, heeft
verzameld, ieder met zijn kooitje gewapend, dat bij het over-
dragen zorgvuldig met een doek bedekt werd, heeft alles slechts
oog voor de heldinnen die straks tot den strijd zullen worden
losgelaten. Zij worden bezichtigd en beoordeeld, als met het oog
gemetenen gewogen, en de kansen van den strijd zorgvuldig berekend.
De strijd zelf heeft plaats in een bamboezen kooi (pengadon),