Yergeleken met het verbazend aantal der schadeljjke insecten
is het getal der nuttige gering; maar onder de weinige insecten-
producten zijn er toch enkele die voor den handel en de nijver-
heid van overgroot belang zijn. In dit opzicht draagt eene soort
van lepidopteren de palm weg; want geen ander voortbrengsel
der insectenwereld kan zieh met de zijde nieten. De Sericaria
mori, wier larven zieh, als zij tot de verpopping overgaan, met
een dicht weefsel, den zoogenaamden cocon, omspinnen, dat, af-
gehaspeld, ons deze kostbare stof levert, behoort tot de Spinners
of bombyces, eene groote familie van nachtvlinders, die op Java
door vele ten deele zeer fraaie en vooral ook zeer kolossale
soörten vertegenwoordigd is. De eigenljjke zijdeworm is echter
op Java niet inheemsch, en ofschoon er zijne aankweeking mo-
gelijk i s , hebben de proeven op last van den Commissaris-Generaal
du Bus en den Gouverneur-Generaal van den Bosch daarmede
genomen, der regeering veel geld gekost en weinig vrucht op-
geleverd. In 1862 zijn de proeven hervat met uit Siam ingevoerde
zijdewormen, en sedert zoo door het Gouvernement als door
sommige particulieren met groote volharding voortgezet, maar
met bestendig ongunstigen uitslag, daar, ten gevolge van her-
haaldelijk ondervonden tegenspoeden, de kosten van productie
verre de handelswaarde van het product te boven gaan.
In dezen stand van zaken en in verband met de pogingentot
invoering der teelt van nieuwe, uit Indie, China en Japan afkom-
stige soorten van zijdewormen, heeft men voor eenige jaren oök
de aandacht gevestigd op onderscheidene op Java in het wild
levende bombyx-soorten, die bij de verpopping cocons vormen.
Yooral kwamen de kolossale Saturnia, Atlas, de Saturnia trife-
nestrata en de Saturnia insularis, — Javaansche verscheidenheid
der Saturnia Cynthia van China, — in aanmerking, terwijl ook
met de Saturnia jamamai van Japan eenige proeven zijn genomen.
De Saturnia Atlas is de grootste der op Java voorkomende vlin-
ders en wordt in het algemeen nauwelijks door eenige andere soort in
grootte overtroffen. De vlucht bedraagt bij de mannetjes twee pah
men, bij de wijfjes tot 25 centimeters. De grondkleur is fraai licht-
bruin, met breede, in het geel overgaande, en met verschiffende
figuren beteekende randen, en groote, driehoekige, doorzichtige,
parelmoerachtige vlekken in het midden der vier vleugels. De
groene, met bruin bestipte, sterk gedoornde en negen centimeters
lange rups voedt zieh met de bladeren van Emblica officinalis en
enkele andere boomen, en is niet bijzonder zeldzaam. De cocons
zijn grooter en zwaarder dan die van eenigen anderen zijdeworm
en leveren eene vrij goede zijde op. Bij de proeven, volgens een
rapport van Maart 1864, in den plantentuin te Buitenzorg genomen
, is dit insect aanvankelijk uitgestorven, maar heeft zieh, na
teruggevonden te zijn, voldoende vermenigvuldigd. Later vind ik
er echter geen gewag meer van gemaakt. Bij de Javaansche Cynthia
, een veel kleineren, vaal groenen, overigens in teekening zeer
met de Atlas overeenkomenden, maar met halvemaanvormige in
plaats van driehoekige vlekken geteekenden vlinder, had zieh,
volgens hetzelfde rapport, nadat eenige generaties elkander ge-
regeld waren opgevolgd, eene kwijning geopenbaard, waardoor de
insecten waren uitgestorven, terwijl het niet gelukt was ze in het
wild weder te vinden. De trifenestrata, een nog wat kleinere, rood-
achtig bruin gekleurde bombyx, met drie onder elkander geplaat-
ste doorschijnende vlekjes op de bovenvleugels, was in overvloed
in het wild te vinden, maar de zijde er van verkregen was in
Nederland zoo laag getaxeerd, dat zij de inzameling niet waardig
werd geacht. Yan de jamamai werd de zijde geacht in hoeda-
nigheid met die van de Sericaria mori gelijk te staan, maar men
had reeds nieuwe eieren uit Japan moeten ontbieden, en vreesde,
dat, zoo dit insect al voortteelde, men slechts eene generatie in
het jaar zou verkrijgen. Daar aanvankelijk de resultaten met den
gewonen tammen zijdeworm verkregen, veel günstiger waren dan
de uitkomst der proeven met de verschiffende soorten van wilde
zijdewormen, schijnt men deze laatste al spoedig geheel te hebben
opgegeven; maar daar later ook met den tammen zijdeworm
slechts aanhoudende tegenspoed werd ondervonden, laat het
zieh aanzien dat ook met dezen de proeven, die reeds zulke groote
sommen hebben weggesleept, weldra zullen gestaakt worden.
Yolgens Junghuhn zou het groote bezwaar tegen de teelt der ge-
wone zijdewormen op Java gelegen zjjn in de gelijkmatigheid