omdat daarin vele spören van oorspronkelijk Javaansche instellingen
bewaard zijn, ik bedoel de ebensten ten behoeve der politie. Het
is reeds weinig in den geest der Europeesche instellingen, dat
nergens buiten de boofdsteden een vast corps politiedienaren
wordt aangetroffen, maar de handbaving der openbare veiligheid
aan de bewoners der dessa’s en kampongs zelven wordt toever-
trouwd. Yreemdelingen hebben het stelsel om zijne eenvoudig-
heid, zijne geschiktheid voor het land en zijne uitnemende
resultaten hoogelijk geprezen ’); maar in de laatste jaren zijn
zoo vele klachten over de onveiligheid in sommige streken van
Java vernomen, dat men dien lof niet onvoorwaardelijk dürft
beamen. De groote fout schijnt, dat de Javaansche dorpswachter,
waar scherp toezicht ontbreekt, dikwijls bever de oogen sluit
voor hetgeen door zijn dorpsgenoot wordt misdreven. Doch het
is thans mijne taak te beschrijven, niet te beoordeelen.
De wachtdiensten zjjn onbezoldigde diensten, waarvoor alle
daartoe geschikte ingezetenen bij beurten door het dessahoofd
worden opgeroepen; het staat echter tegenwoordig aan de dienst-
pliehtigen vrij, de taak met onderling goedvinden op*te dragen
aan vaste personen, door hen zelven bezoldigd. De diensten be-
staan deels in nachtelijke ronden, deels in het bezetten der
wachthuizen, die onder den naam van gerdoe (verbasterd van
garde of ’t Portugeesche guarda) bekend zijn. Overal längs de
wegen en paden en op de hoeken der dessa’s zijn lijnen van
gerdoe’s geplaatst, waarin drie wachters, zoowel bij dag als bij
nacht, gedurende twaalf uren de wacht houden. De onderlinge
afstand dier gerdoe’s is zoo geregeld, dat zij over alle bewoonde
gedeelten des eilands met elkander in gemeenschap st aan. In de
grootere plaatsen zijn zij soms van steen gebouwd, met pannen daken,
doch gewoonlijk zijn zij slechts uit hout of bamboe opgetrokken en
met atap gedekt. Van voren zijn zij geheel en van eene hoogte vän
omstreeks drie voet boven den grond tot aan het dak zjjn zij aan alle
zijden open, en uit het middelpunt van het dak hangt een groote
houten cybnder af, uit een uitgehold stuk van een boomstam
bestaande, en die, als men er met een stuk gespleten bamboe pp
slaat, een eigenaardig geluid geeft, dat men gemakkelijk van
alle andere geluiden onderscheiden kan en dat in den nacht tot
op grooten afstand gehoord wordt. Door verschillende vastgestelde
Signalen, op dat werktuig gegeven, wordt het bericht van een
brand, roof, moord of amok onmiddellijk verbreid en overgebracht
naar de meest naburige wachthuizen, die het gegeven
alarm op dezelfde wijze herhalen. Dikwijls ziet men des nachts
in deze gerdoe’s vuren branden, door de wachters ontstoken
niet om de koude, maar om zieh de muskieten van het lijf te
houden. De wapenen waarmede deze Javaansche politiedienaars
zijn toegerust, zijn ten deele zeer eigenaardig en stellig van
inlandschen oorsprong. Het merkwaardigste is wel de tjanggah,
een groote houten vork met twee tanden, 'die om den h als, de
middel of een arm of been van een vluchteling geslagen, doör
de weerhaken die er aan bevestigd zijn, hem tot stilstand
dwingt.
Wij moeten thans een blik werpen op het onderscheid van
stand bij de personen die de dessa bewonen. Adellijke personen
moet men in den regel hier niet zoeken. Alleen in Bantam
hebben zieh, bij de geheele oplossing van het rijk, de adellijke
grondbezitters, die het hun vroeger ambtshalve toegewezen land,
ten gevolge der onkunde of oogluiking van het nieuwe bestuur,
voor hun in eigendom toekomend wisten te doen doorgaan, zieh
te midden der bevolking in de dessa’s nedergezet, zoodat men
daar bij uitzondering wel eens dorpshoofden met adelljjke titels
aantreft ’). Maar schoon dit elders het geval niet is, heeft zieh
toch in den loop der tijden in de meeste dessa’s eene soort van
aristokratie gevormd, en wordt er nergens die idyllische gehjk-
heid gevonden waarvan sommigen droomen. Schier iedere dessa
heeft hare prijaji’s, hare door fortuin en aanzien bevoorrechte
familien, uit welke gewoonlijk het dorpshoofd gekozen wordt, die
veelal in de gemeentevelden een grooter aandeel ontvangen, en
die dikwijls ook door hunne medeburgers te hoog worden gesteld,
dan dat zij hen in den last der heerediensten zouden doen