slaven en de wijze waarop deze laatsten de vrijheid kunnen erlangen.
Yan-de menigvuldige voorschriften hierop betrekkelijk, kon, we-
gens den bijzonderen toestand der inlandsche maatsehappij, op
Java schier niets worden toegepast. Vöör de invoering van den Islam
schijnt er de eigenlijke slavernij onbekend te zijn geweest; de
algemeene dienstbaarheid der volkmassa, als Soedra’s, aan de
leden der hoogere kästen, had er de slavernij overbodig gemaakt.
Maar ook de Islam heeft geene slavernij op Java gebracht, en
ofschoon in later tijd Javaansche hoofden een enkele maal slaven
hielden, geschiedde dit op het voorbeeld der Europeanen, en werd
de rechtstoestand dier onvrijen door het Koomsch-Hollandsche, niet
door het Mohammedaansche recht beheerscht. Daar de slavernij, vol-
gens het recht van den Islam, schier bij uitsluiting een onmiddellijk
of meer verwijderd gevolg is van den heiligen oorlog tegen de on-
geloovigen, zou men geneigd zijn uit de afwezigheid der slavernij
op Java af te leiden, dat de Islam zonder strijd op dat eilandwas
gevestigd. Doch de geschiedenis zal ons leeren, dat dit stellig
het geval niet is geweest. Daarom kan ik ook in het gemis van
de instelling der slavernij öp Java slechts een bewijs te meer
zien, hoe weinig de maatschappelijke toestand van dat eiland
door de invoering van den Islam hervormd is. Zelfs waar de
gevolgen van den heiligen krijg zieh in de al of niet dienstbaarheid
der bevolking vertoonen, geschiedt dit in eigenaardig Javaansche
vormen. Zoo bestond er van ouds in Bantam een on-
derscheid tusschen desa mardika en desa abdi, ' d. i. tusschen
vrije- en slavendessa s. Men maakte namelijk de bevolking der
dessa’s die weigerden den Islam te omhelzen en bloc tot rijks-
slaven, d. i. men belastte z e , behalve met de reeds bovengemelde
bijzondere belastingen kiras en wang-lawang, metallerlei diensten
in den kraton en op reis aan den Sultan te bewijzen 1). De
oude toestand is gebleven ook toen deze bevolkingen den Islam
allengs hebben aangenomen.
Er is echter op Java eene klasse van vrouwen, die, al zijn
zij geen voorwerp van eigenlijken handel, in een toestand verkee-
*) Resume 6 8 . 229.
ren die weinig van dien van slavinnen verschilt, en die de
•moslem wel gedwongen is als slavinnen te beschouwen, indien
hij van het standpunt van het Mohammedaansche recht hare
betrekking tot hären meester wenscht te wettigen. De Islam
erkent de geslachtsgemeenschap als volkomen wettig, zoowel
wanneer ze geoefend wordt door den' meester met zijne slavin
krachtens zijn eigendomsrecht, als wanneer ze plaats vindt tusschen
man en vrouw krachtens den huwelijksband. Ieder moslem
kan te gelijker tijd ten hoogste vier wettige vrouwen hebben;
maar hij mag bovendien verkeeren . met zoovele slavinnen als hij
betalen kan. Zijne eigen slavin kan hij niet huwen; want hij
heeft reeds zonder huwelijk op haar het recht dat, wanneer het een
vrije vrouw of de slavin eens anderen geldt, alleen door het huwelijk
verkregen wordt. Elke geslachtsgemeenschap die niet door een
dezer beide middelen is gewettigd, is zina, overspei, en naar
het zuiver Mohammedaansche recht strafbaar door steeniging
of geeseling, zooals reeds vroeger werd vermeld. Tusschen
de kinderen der wettige vrouw en die der slavin bestaat, wat
rechtstoestand betreft, niet het geringste verschil. Op de nalaten-
schap des vaders hebben zij volmaakt dezelfde aanspraken; maar in
het erfdeel der kinderen van de slavin is de moeder zelve, als zij nog
in leven is , begrepen, en daar de wetverbiedt dat ouders slaven
hunner kinderen zijn, is dit het middel harer vrijwording.
Op Java volgt men algemeen het Mohammedaansche huwlijks-
recht; onder de volksklasse komt het echter zelden voor, dat de
man meer dan dene vrouw heeft, daar hij meestal de middelen
mist om een talrijk gezin te onderhouden, en de gemakkelijkheid
der echtscheiding hem in Staat stelt zijne vrouw, zoo vaak hij wil,
voor eene andere te verwisselen. Maar in de harems der vorsten
en grooten vindt men doorgaans, nevens het geoorloofd aantal
wettige vrouwen, een kleiner.of grooter getal van bijzitten,
zoogenaamde goendiks. Deze laatsten behooren door hare afkomst
bij na altijd tot de volksklasse. Zij worden echter van hare ouders of
echtgenooten niet gekocht, maar eenvoudig verlangd of geeischt,
en niet licht zal een Javaan het wagen, den wensch van zijn
hoofd in dit opzicht te weerstreven; ja hij moet het zieh tot eene