vertelde den droom aan hären man , en na eenig oyerleg kwamen zij
tot het besluit, dat de verschijning op den aan wal gesleepten
boomstam betrekking moest hebben. De boom werd naar huis
gehaald en gekloofd, en in het binnenste van den stam vond
men een pop der wajang karoetjil leggen, die daarop den naam
ontving van Kja'i Gandroeng.
Kort daarna had de vrouw een tweeden droom. Op het erf
voor haar huis stonden twee kelor-boomen, en nu droomde zij
dat in een van dezen een vrouw zat, die weende en klaagde,
dat zij hären man zocht. Kader ondervraagd, verklaarde zij dat
Kjal Gandroeng haar man -was, en dat zij vurig verlangde met
hem hereenigd te worden.
De aanwijzing van dien droom volgende, kapte de man een
stuk uit den tronk van een der kelor-boomen, en vond daarin
een zeer mooie pop der wajang karoetjil, die eene vrouw voor-
stelde. Hij plaatste haar naast de andere pop op zjjn bale-bale,
noemde haar Kjai' Gandroeng en ontstak een reukoffer. Daarop
vervaardigde hij voor die poppen een kist, en maakte er andere
poppen bij naar het gegeven voorbeeld. De kist, van vader op
zoon overgaande, is thans in het bezit van een dalang in de
dessa Pagoeng, regentschap Kediri. De beide modelpoppen zijn,
zegt men, aan geen verandering ofbederf onderhevig, en nog
heden komen vele inlanders aan Kjai Gandroeng en Kja'i Gandroeng
hunne offers brengen, om de vervulling van een wensch
te erlangen, en wie een bijzonder luisterrijke wajang-partij
geven wil, doet de gelofte daartoe den dalang van Pagoeng te
ontbieden, opdat hij kome met de poppenkist waarin zieh Kjai
en Kjai Gandroeng bevinden.
De wajang karoetjil, ofschoon steeds in minder aanzien dan
de wajang poerwä, heeft de wajang gedog in sommige streken
geheel verdrongen, en wordt dus ook wel voor de voorstelling
der lotgevallen van Raden Pandji gebruikt.
Eene andere schrede tot hervorming deed Mangkoe Keg äräl,
toen hij, in het midden der achttiende eeuw, beproefde te Soera-
karta de wajang poerwä door de wajang wong te vervangen. Deze
schijnt echter met zeldzame uitzondering de grenze» d^r Yorstenlaijden
niet overschreden te hebben; waarschijnlijk is gehechtheid
aan het oude de voorname hinderpaal voor verdere verbreiding
geweest. Men verhaalt dat een der laatste sultans van Tjeribon,
onder den naam van rakat, eene door menschen, en wel door
mannen, voorgestelde vertooning, in de plaats der wajängs heeft
gestelden een paar malen heeft doen opvoeren. De bevolking vreesde
van deze roekelooze schennis der oude gebruiken de ergste ge-
volgen, en. toen siechte oogsten, verlies van landen en treffende
sterfgevallen den ongelukkigen vorst schenen te vervolgen, behoefde
men de verklaring van ’s hemels ongenade niet ver te zoeken. Ka
hem heeft niemand het durven wagen de rakat te doen vertoonen ’).
Dat wajang-vertooningen de menigvuldige feesten der Javanen
gewoonlijk vergezellen, is ons reeds meermalen gebleken. Het
vooruitzicht op dit genot brengt reeds van te voren de geheele
desa in opschudding, en met glinsterende oogen en onvermoei-
bare aandacht volgt de Javaan de in ons oog zoo eentonige
voorstelling, die in sommige gevallen verscheidene nachten achter-
een wordt voortgezet. Zoo worden b. v. om de geschiedenis van
Rämä geheel aftehandelen, vanzeven totnegen nachten vereischt.
Doorgaans zijn de toeschouwers bedaard en doodstil, en slechts nu
en dan deelt men elkander bij treffende passages zijne opmerkingen
mede of barst men bij geestige zetten in een hartelijk gelach uit.
Gewoonlijk is de dalang de eigenaar van de poppen en den
verderen toestel, en brengt hij dus, als hij komt vertoonen, zijne
poppenkist mede. Slechts bij uitzondering zijn voorname Javanen
in het bezit van een eigen wajang-spel, zoodat zij alleen den
vertooner ontbieden. De dalang is een gewichtig persoon, die-
altijd met achting en eerbied bejegend wordt. Echter laat zijne
opleiding dikwijls veel te wenschen over; want er zijn er die
niet eens lezen kunnen, en dus alleen door dikwijls afiuisteren
de stukken, vaak zeer onvolkomen, leeren kennen, die zij later
met allerlei willekeurige veranderingen en bijvoegselen voordra-
gen. De beste opleiding tot dit beroep bestaat daarin, dat men
een bekwamen dalang getrouw als tjantrik (leerling) volgt. Deze