voor het beeid van een zachtaardig volk, met een goeden aan-
leg, vele beminnelijke hoedanigheden, en bijna geene andere ge-
breken dan die als de natuurlijke vrucbfc van eeuwenlange ver-
drukking te beschouwen zijn. Crawfurd b. v. noemt ben een
vreedzaam, leerzaam, matig, eenvoudig en vlijtig volk; hij aarzelt
niet ben, op grond zijner ondervinding| het oprecbtste en
waarheidlievendste te noemen van alle Aziatische volken die hij
had leeren kennen, en na de vroeger vermelde, getuigenis van
Barbosa omtrent hen te hebben aangebaald, voegt bij er bij:
„indien dit eene wäre voorstelling van bet karakter der Javanen
uit bet begin der 16ae eeuw is, dan kan men er niet anders
van zeggen, dan dat drie en een halve eeuw een verbazende
verandering ten goede in het karakter van dat volk bebben te
weeg gebracht.“ ') Men heefthet wel eens doen voorkomen alsof
vijandschap tegen de Nederlanders, en de zucbt om bun bestuur
over Java in bet ongunstigste liebt te plaatsen, niet zonder in-
vloed op bet oordeel der Bngelscbe schrijvers over het karakter
van den Javaan is geweest. Maar zonder dit geheel te willen looche-
nen, moet ik opmerken, dat thans de groote meerderheid der
Nederlanders die gelegenbeid badden den Javaan grondig te leeren
kennen, veeleer geneigd zou zijn het oordeel van Raffles,
dan dat van Doornick te onderschrijven. Merkwaardig is het ook,
dat reeds de eerste Engelsehman die de wateren van Insulinde
bevoer, Sir Francis Drake (1580), een günstig oordeel over de
Javanen uitbraebt, en ben, even als bunne vorsten, „vriendelijk,
frouw en eerlijk“ noemde.
Het zou niet veel moeite kosten, degetuigenissenten voordeele
van den Javaan zeer te vermenigvuldigen. In de laatste jaren is ,
met bet allengs gewijzigd regeeringsstelsel, bet aantal daarvan
zeer groot geworden. De volgende schets, afkomstig van een
man die als ingenieur, en laatstelijk als directeur der openbare
werken, ruime gelegenbeid had den Javaan, bepaaldelijk ook
als werkman, te leeren kennen, trof mij boven vele andere door
bet sprekende der trekken, hoe los zij ook op bet papier is geworpen.
l) Descriptive Dictionary, p. 173,
„Een Javaan is een menscb als elk ander; — een mengel-
moes van goed en kwaad. — Hij mint wat bem behaagt; —
hij beeft een bekel aan betgeen hem mishaagt. Hij woont gaarne
goed; eet gaarne goed; gaat gaarne goed gekleed; scbikt gaarne
vrouw en kinderen op en boudt nog al van feest vieren; tout
comme cbez nous, maar op zijn.e wijze, naar de omgeving waarin
hij leeft; in dier voege, dat zeer dikwijls, betgeen hij mooi, aan-
genaam van smaak en genoeglijk vindt, wij leelijk, onsmakelijk
en enorm vervelend vinden.
„Ook geeft bij weinig uiting aan zijn gewaarwordingen, maar
het is eene groote dwaling, die tot zeer verkeerde oordeelen
aanleiding geeft, wanneer men, gelijk zoo vaak gebeurt, daaruit
opmaakt, dat hij ze niet beeft.
„Hij is zeer gebeebt aan zijne woonplaats in de nabijheid der
graven zijner voorouders, en gastvrij. Hij is zöö gehecht aan den
grond wanneer bem die toebeboort, dat in de residentie Bantam
bij voorbeeld, waar bet individueel grondbezit bestaat, zelfs geen
hadji, d. i. een van Mekka teruggekeerd bedevaartganger, en
dus in zijn oogen een heilig persoon, veel minder nog een hoofd
of eenig ander, een Vierkanten voet grond van hem kan koopen. )
„Slechts een motief kan hem tot opstand brengen, en dat is
het Mobammedaanscb fanatisme. Dat is bet eenige waarover wij
ons behoeven te bekommeren, betzij bet in. werkelijkheid, of, zooals
meest altijd, slechts voor de leus, bij de aanvoerders aanwezig is.
„Yoor bet overige is de Javaan zacht van aard, en verge-
noegt zieh met glossen te maken op zijne boofden of Europee-
sche ambtenaren die bem onnut of te veel werk zonder of tegen
te gering loon laten verrichten. Bepaaldelijk beeft hij eenafkeer
van het verrichten van heerediensten, die de Javanen zooveel moge-
lijk afkoopen of onder elkander betalen, naarmate van de landstreek
en de locale omstandigheden. Het vrij aanzienlijk gemiddeld be-
drag van / 50 ’s jaars, daarvoor noodig, wordt natuurlijk ver-
1) Dit schijnt wat te veel gezegd, daar voorbeelden van verkoop werkeiijk voorko-
men. In den regel echter bepaalt zieh de inlander die geld noodig heeft, tot het
n g a g a d e s awah, d. i . het verkoopen van zijn akker met recht vanwederinkoop.