en waarschijnlijk nog langzaam aangroeit. Zelden zal men van
de lippen van den Europeaan een krachtiger lofspraak van de
Javaansche muziek .vernemen, dan dat zij nog al liefelijk klinkt, voor-
al wanneer zij op een afstand gehoord wordt. De Javaan zelf echter
denkt er anders over en wordt door haar geheel in verrukking
gebracht, ofschoon men erkennen moet dat hij den smaak ook
voor onze muziek niet geheel mist en in een Europeesch orkest
niet zelden een vrij goed speler wordt. Omgekeerd is mij althans
een voorheeld van een Europeeschen muziekminnaar bekend, die
dikwijls in de gamelans medespeelde, en warme liefde en bewon-
dering koestert voor de Javaansche muziek.
Nadat ik zooveel over de instrumentale muziek der Javanen
gezegd heb, kan ik wat de vocale betreft met enkele opmer-
kingen volstaan.
Poezie en zang vormen bij de Javanen een ondeelhaar geheel.
Alle poezie is bestemd om gezongen te worden, alle lezen van
poezie is noodzakelijk zingen. De dichtmaat bepaalt altijd tevens
de zangwijze, en al de zangwijzen die in de gedichten voorkomen,
bebben hunne begeleidende muziek die op de gamelan kan ge-
speeld worden. Wanneer dus in een gedieht de versmaat in eene
andere overgaat, moet ook bij de voordraebt de zangwijze veränderen
’). Men zal zieh biernaar gemakkelijk kunnen voorstellen, waar-
om de dalang de in versmaat gestelde gedeelten van zijn lampahhan
steeds zingende en met begeleiding van de gamelan voordraagt.
En daar in de Javaansche poezie, evenals in de Fransche, noch op
quantiteit, noch opaccent, maaralleenop het aantal lettergrepen
en de eindklanken wordt acht gegeven, kan een Javaansche zanger
met eenige oefening gemakkelijk op iedere . hem bekende
zangwijze improyiseeren, wanneer men maar niet te veel vergt
van het gebalte, en hem vergunt nu eens een lettergreep over
twee noten aan te houden, dan eens twee lettergrepen onder
eene noot te vereenigen. Men behoeft zieh dus niet te verwon-
deren dat de Javaan zoo dikwijls op geimproviseerde woorden zingt.
‘) Vgl. bl. 407. Tot verdnidelijking van het daar gezegde zij nog opgemerkt, dat
sekar eigenlijk slechts het Krämä-woord is voor temhang.
Geimproviseerd zijn dan ook doorgaans de woorden bij den zang
der taledeks of dansmeiden, aan de Europeanen meer bij den Soen-
daseben naam van ronggengs bekend. Deze ronggengs zijn eigenlijk
een pest van de inlandscbe maatschappij, want zij zijn altijd
publieke vrouwen en hebben bare kunsten geleerd in het bordeel,
waar zij door den waard in bet zingen onderwezen worden. Hij
bespeelt tot dat einde de rebab, terwijl eene der andere vrouwen
voorzingt. Op deze wijze oefent zieh de ronggeng in de menig-
vuldige keeltrillingen, moeilijke intervallen en eigenaardige overgangen
die den Javaanschen zang kenmerken en voor den Europeaan
zoo moeilijk zijn na te volgen. Is zij eentnaal de wijze
mächtig, dan maakt zij er zelve bij elke voorkomende gelegen -
beid de woorden op, doorgaans bestaande in zoogenaamde wang-
sallans, die uit eene raadselacbtige zinspeling, onmiddellijk door
eene verklaring gevolgd, bestaan.
Het is hier de plaats niet om over de prostitutie bij de Javanen,
bare verbreiding, hare oorzaken en de eilende die zij
met zieh brengt, uit te weiden. Spreiden wij een sluier over dit
akelig onderwerp en bepalen wij ons tot de besebouwing der
ronggeng als kunstenares. In Europeescbe ooren beeft haar ge-
zang weinig behageljjks. Niet zelden forceert zij haar orgaan
of bederft het door zieh aan opium te verslaven, zoodat haar
zingen in krij sehen ontaardt of door beesebbeid alle welluidend-
heid verliest. Niet altijd gebruikt zij woorden, doch eigenlijk
schijnt dit vrij onverschillig, want de welvoegelijkheid vordert
dat zij den zijden slendang bestendig voor den mond houde, zoodat
men haar toch moeilijk verstaan kan. Wij zagen haar reeds
waar zij de wajang-vertooningen vergezelt, maar men ziet haar
ook, veelal nog dieper gezonken, zoowel wat zeden als talent
betreft, menigvuldig op markten en straten, om hare kunsten
voor de menigte te vertoonen. Ook bij haar, evenals bij deang-
kloengers, gaat het zingen met tandakken gepaard, waarbij de
voeten nauwelijks gebruikt worden, maar lenden, armen en banden
op allerlei wijze worden verwrongen, en de slendang bij af-
wisseling om bet liebaam geslingerd en weder uitgespreid wordt.
Ofschoon de fatsoenlijke Javaan ze minaebt, zijn deze ronggengs
31