hem met deze echt Javaansche beuzelarij verder lästig te vallen.
In denzelfden kring yan denkbeeiden behooren ook de gods-
gericbten te huis. In mijn werk over Borneo’s "Westkust1) beb
ik de godsgericbten der Dajaks uitvoerig bescbreven, en nog
onlangs2) had ik gelegenbeid op te merken, dat zij nog lang
na de invoering van den Islam in Atjih in gebruik waren. Maar
in nog veel later tijdvak was eene soort van waterproef, silSm
geheeten, op Java een door de inlandsche rechtbanken erkend
middel om in twijfelachtige gevallen de waarheid op te sporen.3)
En dat ook nu nog in quaesties over bet mijn en dijn de aan-
wending van dergelijke middelen niet uit het volksleven verdwenen
is, leert ons de volgende zeer versehe mededeeling van een
kundig Indisch ambtenaar f). Ivo int er twist over de grenzen der
akkers, dan stelt men den eiseber voor, tot staving zijner aan-
spraak, iets van den betwisten grond te eten. Is hij in zijn
recht, dan zal bet hem niet deren; maar zoo hij willens en we-
tens onwaarheid sprak, dan is de Javaan overtuigd dat hij op-
zwellen of barsten zal. Wanneer dus, na het inslikken van den
grond, de schadelijke gevolgen aebterwege blijven, is dit genoeg
om den eisch te doen toewijzen. Yerwant hiermede is ook een
middel om gestolen goederen terug te erlangen. Men begeeft
zieh op zekere bepaalde uren naar de plaats waar ze ontvreemd
zijn, en roept den geest aan die den dief verleid beeft, opdat
hij hem öf tot inkeer doe komen of bekend make. De aanroeping
gaat verzeld met het semboer, d. i. uit den mond spuiten van
een weinig fijn gekauwde roode uien, en het slaan met drie
rietjes uit een bezem van klapperstelen. Deze bezwering is zoo
krachtig, dat de geest daaraan geen weerstand kan bieden. De
dief brengt dan ook niet zelden, wanneer hij weet dat deze bezwering
beeft plaats gehad, bet gestolene ongemerkt te ru g .6)
Oefenen de geesten heerschappij over den mensch uit, het
ontbreekt aan de andere zijde den mensch miet aan middelen
— en de laatstgemelde bijzonderheid was daarvan reeds een voorbeeld
') I I . 616. =) Atchin , 40. 3) Het Regt in N. I . I I I . 1 5 5 .
4) Sollewijn Gelpke in Gids 1874. I . 62. 6) T. v. N, I. 1852. I I . 270
— om de geesten te bezweren en tot de werktuigen zijner wenschen
en begeerten te maken. De Javaan beboeft daartoe slechts de
wetensebap, de ngelmoe (Javaansche uitspraak van bet Arabische
’ilmoe), van de rapals of lapals ') en andere gebeimzinnige middelen,
waardoor de mensch zieh met de geesten in betrekking kan
stellen. Mets is voör den Javaan begeerlijker dan zoodanige
ngelmoe. Men kan gerust zeggen, dat geen ander volk de wetensebap
hooger acht en met meer ijver najaagt. Maar bet is
niet de fakkel van een ernstig onderzoek der natuur en barer
wetten, het is bet dwaallicbt der geheime kunsten op welks
schijnsel de Javaan afgaat. Die ngelmoe’s waardoor hij op deze
wereld macht, njkdom, rang en grootbeid boopt te erlangen,
en aan zijne wraakzucht voldoening te verschaffen door bet on-
geluk van wie hem beleedigd hebben, maar die ten deele ook
moeten strekken om zijn heil in de toekomende wereld te verze-
keren, bestaan wederom uit een wonderlijk mengelmoes van
oud-Polynesiscbe, Hindoesche en Mobammedaanscbe elementen.
Wie de ngelmoe’s der Javanen wil leeren kennen, nietzooals
zij in bunne boeken beschreven zijn, maar zooals zij in den vorm van
een ongerijmd abracadabra, uit wijsgeerige en godgeleerde Stellingen
en definities, spreuken, tooverformules, bez weringen, woordafleidingen
en woordspelingen van de meest verschillende berkomst samenge-
vloeid, grootendeels in onverstane en wonderlijk verminkte woorden
van Hindoeschen en Arabischen oorsprong ingekleed, in de bersenen
van den eenvoudigen Javaan rondspoken, zal daartoe in de Mededee-
lingen van het Zendelinggenootschap 3) overvloedige gelegenbeid
vinden. Het bestek van dit werk verbiedt, dat wij ons in dien onzin
verdiepen. Ik zal mij bepalen tot eenige uit het Javaansche leven
gegrepen proeven, die altbans eenigermate een denkbeeid kunnen
geven van de voorstellingen die de Javaan aan de ngelmoe verbindt.
Het buis van A brandt af; dat van zijn buurman B blijft
ongedeerd. C komt hierdoor tot bet besluit, dat B de ngelmoe
') Het is merkwaardig dat ook dit woord Arabisch is. Men erkent in den vorm
lapal gemakkelijk de Javaansche uitspraak van het Arab. 1 a fd 1, woord.
J) Vooral IV. 218 vv. V III. 245.