door de bijvoeging van soortnamen onderscheiden, en het feit is
des te merkwaardiger, daar anders de inlandsche talen van den
Archipel overvloedige getuigenis geven, dat het vermögen om
zieh van het enkele tot het algemeene, van het concrete tot het
abstracte te verheffen, in het algemeen zeer weinig bij den inlander
ontwikkeld is. Yele namen van klassen komen zeer goed
met die onzer genera overeen. Zoo heeten bij voorbeeld alle
quercus-soorten bij de Soendaneezen p a s a n g , allelaurus-soorten
o e r o e , alle ficus-soorten k i a r a , alle calamus-soorten h o e , alle
orchideeen a n g g r e k . Dikwijls echter kan men het bewijs vin-
den, dat de klassenamen meer op uitwendige punten vanovereen-
komst dan op fijnere waarneming berusten. Zoo worden b. v. de
Cycas circinalis (pakoe adji) onder de varens (pakoe), Psidium
Ghiajava (djamboe bidji), Persea gratissima (djamhoe welanda) en
Anacardium occidentale (djamboe monjet), alien van elders inge-
voerde gewassen, onder de Jambosa’s (djamboe) gerekend. Evenzoo
is het bij de dieren. Badjing b. v. omvat de verschillende soor-
ten van eekhorens, matjan de verschillende soorten van tijgers;
maar onder laatstgenoemden naam is ook de Linsang gracilis
(matjan tjongkok) begrepen, omdat zijne huid als die eens pan-
ters gevlekt is.
Green volk schier is zoo ruw dat het niet getracht heeft midde-
len te vinden om ziekten en kwalen te genezen of te verzachten.
Bij de natuurvolken, die de ziekten aan den invloed der booze
geesten toeschrijven, bestaat de geneeswijze veelal in middelen
om die geesten te verdrijven, b. v. door oorverdoovend geraas.
A H engs voegt zieh hierbij de door de ondervinding verkregen
kennis van de werking die velerlei kruiden op het menschelijk
organisme oefenen, en zoo ontstaat eene empirische geneeskunst,
die dikwijls grovelijk mistast, maar vaak genoeg het rechte mid-
del treft, om geloof en vertrouwen bij de menigte te wekken.
Dahrmede pleegt intusschen velerlei bijgeloof verbonden te zijn,
en het volkomen gebrek aan de grondslagen van alle rationeele
geneeskunst, anatomische en physiologische kennis, wordt voor
de lijders meer dan opgewogen door de geheime kunsten , de bo-
vennatuurlijke krachten, den hoogeren bij stand, diezij aanhunne
geneesheeren toekennen. Uit deze elementen bestaat ook de geneeskunst
der Javanen, maar zjj is in zooverre door den Islam
gewijzigd, dat onder de middelen om voor ziekten te bewaren
of herstel van gezondheid te erlangen, Koranspreuken en aan-
roepingen van profeten en heilige mannen eene voorname plaats
innemen. Daarbij hebben de inlanders waarschijnlijk wel het een
en ander uit de geneeskunde der Arabieren en Chineezen over-
genomen. In de Maleische literatuur heeft men sporen gevonden
van geschriften over ziekten en geneesmiddelen van Arabische
herkomst, en waarschijnlijk zullen zij ook in de Javaansche niet
geheel ontbreken. Intusschen beweert Crawfurd, dat bekendheid
— altijd een zeer gebrekkige en oppervlakkige — met de genees-
kundige Schriften der Arabieren wel eens gevonden wordt bij
inlanders die op. geleerdheid aanspraak maken, maar nooit bij
hen die de geneeskunst uitoefenen. ’)
De artsen heeten in de Javaansche taal doekoen, en zijn
zelden van het manneljjk, meest altijd van het vrouwelijk geslacht.
Dit geldt echter niet waar, gelijk dikwijls het geval i s , de geneeskunst
in de dessa’s door Europeesche mestiezen wordt uitge-
oefend. Die doekoens leiden ook de bevallingen, die echter
doorgaans in dit land met zoo weinig bezwaren gepaard g aan ,'
dat de moeder na weinige dagen, dikwijls zelfs na weinige uren ,
hare gewone bezigheden zou kunnen hervatten. Bij elke beval-
ling wordt evenwel een doekoen ontboden, wier grootste aanbe-
veling veelal in hären hoogen ouderdom bestaat, en er worden,
nevens wrijvingen van den buik, verschillende dranken en smeersels
aangewend, terwijl de geneeskundige behandeling wordt voort-
gezet tot den 409ten dag, d. i. zoolang a ls, vo.lgens de bepalingen
van den Islam, de periode der onreinheid duurt. Bij elke opvol-
gende bevalling worden andere dranken voorgeschreven, en ook
dan wanneer eene vrouw bij het eerste kraambed geene middelen
gebruikt heeft, worden bij het tweede de dranken niet werkzaam
geacht, die voor het eerste bestemd zijn s).
De Javaansche doekoens onderscheiden, volgens Dr. van Dissel,
Crawfurd, Hist. o. t. Ind. Arch. I. 328. . •
2) Vgl. T. v. N. I . 1870. I. 278.