dat de Javanen op deze wijze op hunne vroegere zonnejaren lieten
volgen, en wel in dier voege, dat, terwijl het jaar 1555 der tot
dusver gevolgde tijdrekening reeds was aangevangen, zij het
eerste maanjaar tot aan zijn einde het jaartal 1555 lieten voeren,
zoodat het tweede 1556 werd en zoo ver volgen s. Van 1633 af
1555 aren terugtellende, verknjgt men het jaar 78 n. C. als het
begin der aera van Adji Säkä. Eene nauwkeurige berekening
van den j nisten aanvangsdag is zeer bezwaarlijk; de heer Cohen
Stuart stelt dien op 14 Maart 78, en neemt daarbij aan dat
men eerst van het jaar 1 begon te spreken, toen het eerste
jaar vol was.
Veelal heeft men äangenomen dat het begin der Säkä-aera
op Java samenvalt met het tijdstip der eerste Hindoe-kolonisatie;
doch bij nadere beschouwing mist dat gevoelen allen vasten
grond. In het Sanskriet is Sjáka de álgemeene benaming van
een vorst met wien eene tijdrekening aanvangt, en in het bijzon-
der van vorst Sjáliwáhana, van wiens regeering eene in Hindostán
gebruikelijke jaartelling dagteekent. Maar deze jaartelling
komt zoozeer overeen met die welke men op Java naar Adji
Säkä heet, dat ze thans algemeen voor dezelfde wordt gehouden.
Waarschijnlijk was dan ook de oorspronkelijke vorm dier woorden
A d i S j á k a '), wat niets anders dan b e g i n d e r a e r a be-
teekent. Maar het is klaar d a t, als deze aera van Adji Säkä eene
Indische tijdrekening is, zij zeer wel reeds door de Hindoesche
kolonisten uit hun vaderland kan zijn medegebracht.
De Mohammedaansche jaartelling dagteekent van Mohammeds
vlucht van Mekka naar Medina, de zoogenaamde Hedjra. Zij is
op Java niet onbekend en wordt er, althans in de Soendalanden,
ook wel gebruikt, maar de gewone Javaansche jaartelling is tot
heden de aera van Adji Säkä, maar van het jaar 1555afvoort-
gezet in Mohammedaansche maanjaren. Die jaren bevatten 12 synodi-
sche maansomloopen. Terwijl men ze op 354 dagen stelt, moeten,
tot vereffening met den waren maansomloop, van tijd tot tijd schrik-
keidagen worden ingelascht. Voor die vereffening bestaan twee
!) Sjáka kan in het Jav . niet anders dan als s ä k ä luiden.
methoden, de groote en de kleine cyclus genoemd. De meer
bekende groote cyclus bestaat uit 3 0 jaren , waarvan elf schrikkel-
jaren zijn of 3 5 5 dagen teilen, t. w. het 2 d e > 5 d e > 7 d e> 1 0 d e . 1 3 d e >
1 6 d e > 1 8 d e , 2 1 6 te ’ 2 4 a t e> 2 6 ste en 2 9 s t e , dat zijn juist die jaren
waarin het te k o rt, na plaats gehad hebbende vereffening, weder
tot meer dan een halven dag is aangegroeid. De gemiddelde
duur van een jaar is dus 3 5 4 dagen, en dit komt zoo nauw-
keurig met 12 synodische maansomloopen overeen, dat hettekort
slechts enkele seconden bedraagt, zoodat niet minder dän 2 4 0 0 jaren
verloopen kunnen eer de behoefte aan verdere vereffening ontstaat.
De kleinere cyclus, die uitsluitend bij de Javanen in gebruik
is, en bij hen windoe heet, is langen tijd voor eene Javaansche
uitvinding gehouden; het is echter thans gebleken dat het stelsel
van Turkschen oorsprong') en ook in Egypte bekend en gebruikelijk
is. Als de uitvinder wordt Darendeli Mehemed Efendi beschouwd,
die in het laatst der 1 7 d e eeuw leefde; doch inderdaad schijnt
de oorsprong hooger op te klimmen. Misschien hebben de
Javanen de kennis van dien cyclus uit Egypte ontvangen, uit
welk land zij veelal hunne Mohammedaansche wijsheid halen 2).
Hoe dit zij, hij is voor de Javanen van groot gewicht geworden,
zooals straks nader bljjken zal. De windoecyclus bestaat uit
acht jaren, waarvan het tweede, vijfde en achtste schrikkeljaren
zijn of 3 5 5 dagen teilen. Bij het gebruik van dezen kleinen
cyclus moet langzamerhand in de datums eene afwijking van
die volgens den grooten cyclus ontstaan. Bij dezen laatsten toch
is de gemiddelde duur van een jaar 3 5 4 ^ 1 , bij den kleinen
cyclus 3 5 4 | dagen. Het verschil hieruit ontstaan groeit in 1 2 0
jaren tot een dag aan, de vereffening kan plaats hebben door
in elke 1 5 windoe’s eenmaal een schrikkeljaar als een gewoon
jaar te teilen.
Neemt men die vereffening aan, dan doet de kleine cyclus in
nauwkeurigheid voor den grooten niet onder 3). In andere op-
1) Dit was reeds vermoed door Millies, Recherches sur les monnaies, 138.
2) Zie boven bl. 360.
3) Om volkomen nauwkeurigheid te erlangen moet men in 2400 ja ren bij den grooten
cyclus een schrikkeljaar meer nemen, bij den kleinen de 120jarige vereffening eens
oversläan.