onmiddellijke leiding van hare eigene, van regeeringswege aan-
gestelde of erkende hoofden, behoudens het toezicht, waaraan
deze bij algemeene of bijzondere voorscbriften onderworpen zijn
of zullen worden. Het merkwaardig gevolg der toepassing van
dit begmsel i s , dat twee der voornaamste grondslagen van de
mlandsehe maatschappij, behoudens enkele inbreuken ge-
heel onaangetast zijn gebleven. De adel, die van oudsher’in de
gewesten en hunne onderdeelen namens de vorsten een leenroerig
gezag oefende, oefent het nog onder het Nederlandsche Gouvernement,
althans voor het uiterlijk en in de sohatting van de
massa der bevolking, die de bevelen welke zij heeft uit te voeren
steeds ontvangt van hare eigen hoofden, en de lasten die zij
te dragen heeft, zieh door hare eigen hoofden op de schouders
ziet gelegd. En daar de bemoeiingen der Europeesche beambten
zelden rechtstreeks tot den kleinen man afdalen, is de maat-
schappeljjke inrichting die het volk zieh zelf gegeven had, voor
zoover de adellijke hoofden er geen belang bij hadden daarop
mbreuk te maken, ' schier onveranderd gebleven, en is het dorps-
genootschap in hoofdzaaknog heden wat het was, toen op Java
de eerste schreden, gezet waren op de baan die van het zwervend
leven tot de maatschappehjke orde voert. Ik zal beginnen met
het dorpsgenootschap te beschouwen, daama zal ik den adel en
zjjne voorrechten doen kennen, en ik zal besluiten met eene
schets der verhouding die nog heden tusschen de beide hoofd-
deelen der bevolking, den kleinen man en den adel, den soedra
en den satrija, bestaat.
Aan een onderwerp van zooveel omvang en gewicht als het
Javaansche dorpsgenootschap is het onmogelijk, in een werkover
Java in het algemeen voldoende recht te laten wedervaren.
Zoo ergens, dan hier, zou ik de voorlichting noodig hebbenvan
een speciaal onderzoek, ingesteld door een persoon die met eene
uitgebreide kennis der rechtsgeschiedenis was toegerust, en ge-
beel op de hoogte van de veelzjjdige nasporingen naar gelijk-
soortige mstellingen in verschillende landen van het Westen en het
Oosten, waarmede zieh in de laatste jaren Duitsche en Engelsche ge-
leerden hebben bezig gehouden. Het dorpsgenootschap tochisvolstrekt
geen specifiek Javaansche instelling j het is de oudste vorm van
maatschappehjke vereeniging bij de meest verschillende volken,
en vertoont overal, bij eenige afwijking in kleinigheden, in de
hoofdzaken hetzelfde karakter. Het merkwaardige van het Javaansche
dorpsgenootschap i s , dat het wellicht meer dan dat van
eenig ander "gewest het primitief karakter ongeschonden heeft
bewaard, maar dit neemt niet weg, dat het, om volkomen be-
grepen te worden, moet worden opgevat in den samenhang der
geheele keten van verschijnselen waarvan het een schakel vormt.
In verband met de invoering der landrente en van het cultuur-
stelsel, in verband ook met de onderzoekingen der laatste jaren
omtrent agrarische aangelegenheden, is er onfeindig veel over het
Javaansche dorpsgenootschap geschreven, maar meest naar het
mij toeschijnt door personen die, bij gebrek aan helder inzicht
in den aard der zaak, niet recht wisten wat zij zeiden en zieh
wikkelden in allerlei tegenstrijdigheden. Ongetwijfeld is zoowel
uit vele nog onuitgegeven als uit eene menigte uitgegeven stukken
een schat van feiten te putten, die het karakter van het dorpsgenootschap
in de verschillende deelen van Java in het licht stellen; maar
de ordenende hand die ons een duidelijk overzieht van het ge-
heel verschaft, heeft ons tot hiertoe ontbroken. Dit werk kan
onmogelijk de taak vervullen waarvoor een uitgebreide mono-
graphie gevorderd wordt. Ik bepaal mij tot de hoofdzaken.
Het dorpsgenootschap is niet alleen eene zeer verbreide instel-
ling, maar draagt overal waar men het heeft opgespoord, zoo-
zeer hetzelfde karakter, dat het gemakkehjk is, mits men niet
in kleine bijzonderheden afdale, eene beschrijving daarvan te
geven die op het Oosten en het Westen evenzeer toepasselijk
is. Hetzij .von Maurer ons de oorspronkelijke dorpsinstellingen
van Duitschland, Hasse die van Engeland, von Haxthausen die
van Rusland, Mäine die van Hindostan doet kennen, overal
blijken zij treffend overeen te komen met wat nog dp Java bestaat,
en verschaffen zij een der veelvuldige bewijzen, dat bij
alle volken die op dezelfde sport van maatschappelijke ontwik-
lceling staan, ook het maatschappelijk leven door dezelfde begrip-
pen wordt beheerscht, die zieh in dezelfde vormen afdrukken.