Ik zal de titels van een groot aantal Kawi-gedichten die
kleinere episodes uit de heldensage der Hindoe’s behandelen en
grootendeels nog weinig bekend zijn, met stilzwijgen voorbij-
gaan; maar het is van belang op te merken, dat, ofschoon in
de Kawi-literatuur het tooneel dier Hindoe-sagen naar Java ver-
legd is, en dus de geschiedenis der oude goden en halfgoden
van het Brahmanisme ineenvloeit met die der Torsten en hel-
den die meer bepaald aan de Javaansche oudheid behooren,
toch deze laatste, zoover ik kan nagaan, nooit in de Kawi-taal,
maar alleen in later Javaansch behandeld is. Een analoog ver-
schijnsel i s , dat ook in de bewerking voor de wajang of het
Javaansche tooneel het onderscheid tusschen de beide reeksen
steeds is vastgehouden. Wij zullen beneden het onderscheid
tnsschen de wajang poerwä, waarin de daden en lotgevallen der
Hindoesche heroen, en de wajang gedog, waarin de oude
Javaansche helden worden opgevoerd, nader leeren kennen.
Een Kawi-gedicht van geheel anderen aard is de Niti Sasträ,
een geschrift van zedekundigen aard, zooals reeds de titel aan-
wijst. Het bestaat uit eene reeks van op zieh zelven staande
zedespreuken, die den geest van zachtheid, zelfverloochening en
versmading van wereldsehe grootheid en zingenot ademen, die
vooral aan het Boeddhisme eigen is. Zie hier een paar
voorbeelden:
»Niemand kan de wereldsehe göederen met zieh in het graf nemen; vergeet
nooit dat gij eenmaal moet sterven. Wie medelijdend en mild jegens de armen
is geweest, groot zal zijn loon zijn. Gelokkig de man die zijne bezitting met
den behoeftige deelt, den hongerige voedt, den naakte kleedt, zijn naaste
helpt in zijne nooden: het toekomende leven zal hem niets dan heil brengen.
»Het bezit van schatten is slechts kwelling en somtijds de oorzaak van den
dood. Met recht wordt het door den wijze veracht. Zij worden met moeite en
zorgen verkregen, en nog meer moeite en zorg kost het ze te bewaren. Als de
waakzaamheid een oogenblik verslapt, worden ze door den dief ontvreemd, en
de snfart die het >verlies veroorzaakt, is soms erger dan de dood.“ ,
Deze spreuken schijnen zeer oud te zijn, en er bestaan daar-
van onderscheidene modem-Javaansche vertalingen. Die welke
aan de uitgave van den Kawi-tekst door den heer Roorda van
Eysinga is toegevoegd, wejneJt van de zonderlingste misvattingen ').
*) Kern, Kawi-studien, 11. 12.
Het laatste Kawi-gedicht waarvan ik melding zal maken, is de
Wrettä Santjäjä, omdat het mij gelegenheid geeft een woord te
zeggen over de oud-Javaansche dichtmaten. In de epische ge-
dichten der Hindoe’s vindt men de eenvormige sloka, op wier
heiligheid men zieh geen inbreuk durfde veroorloven. Doch de
Kawi-dichters stelden daarvoor, ook in het epos, de afwisseling
van .verschillende dichtmaten in de plaats, die echter allen aan
de Hindoes ontleend zijn, maar bij hen in andere dichtsoorten
gebruikt werden. Deze dichtmaten, in ’t Javaansch tembang ge-
heeten, onderscheiden zieh deels door een' grooter of kleiner
getal lettergrepen en de daarvan afhankelijke lengte der dicht-
regelen, deels doordien de afwisseling van lange en körte sylla-
ben, waarop de fjengkok of zangwijze berust, door andere
regelen wordt beheerscht. Steeds vormen vier dichtregels een
pädä of strophe, die zieh onveranderd her haalt tot het den dichter
behaagt tot eene andere versmaat over tegaan.’Van al die vers-
maten geeft de Wrettä Santjäjä, d.i. de verzameling der metra,
door den heer Friederich naar een Balineesch handschrift uitge-
geven ’), een kort maar volledig overzicht. Het gedieht bestaat
uit eene reeks van model-strophen voor alle dichtmaten, terwijl
in iedere strophe de naam der dichtmaat als gewoon woord is
ingevlochten. Als de vervaardiger van dit dichtstuk wordt Empoe
Tanakoeng genoemd, die ook al weder aan het hof van Kediri
moet geleefd hebben.
Den overgang van de Kawi-literatuur tot die van het tot den
Islam bekeerde Java, vormt de behandeling der inheemsche
heldensage, waarvan reeds met een woord werd gesproken. De
oudste, oorspronkelijke vormen dier gedichten, en deze heb ik hier
voornamelijk op het oog, schijnen nog weinig bekend te zijn;
wat wij er van weten berust op wajangverhalen en andere
nieuwe bewerkingen. De Javaansche geschiedenis begint met
Adji Sakä, een mythisch persoon, die van Mekka over Ceilon
en andere eilanden naar Java kwam, daar den regeerenden vorst
Dewätä-ijengkar, die een menscheneter was, van kant maakte,
en met het letterschrift de eerste beschaving aanbracht. Over de
*) In deel XXII der Verhh. v. h. Bat. Gen.