attributen, als een Brahmaansche heilige en boetedoener wordt
opgevat, en in verband met het geloof aan bet groot vermögen der
boete, zijne macht juist daaruit wordt afgeleid, dat hij de boetedoener
bij nitnemendheid is. Het kan ons dus niet verwonderen, dat wij
vele sporen van de Brahmaansche ascese in het Javaansche
volksleven terugvinden. Wel wordt deverzaking der wereld en de
inkeer in zichzelven, de heling of hemoet, door de meeste Javanen
zoo oppervlakkig en uitwendig mogelijk opgevat, en hare
vrucht tot stoffelijke voordeelen bij de wedergeboorte: macht,
rijkdom, zinnelijke genietingen enz., bepaald, maar ditontneemt
niets aan de hooge waarde die er aan gehecht wordt. Wil men
iemand als geheel aardschgezind, als vreemd aan alle zucht naar
hooger leven beschrijven, dan zegt men van hem, dat hij niet
de geringste heling heeft; wil men daarentegen hem kenmerken
als iemand in wien de zucht tot het hoogere ontwaakt is , dan zegt
men dat hij tot heling komt. In vele Javaansche geschriften
wordt nog altijd de oerip heling, het bespiegelende leven, als de
weg der zaligheid aangeprezen. Intusschen heeft ook weder de
mystische theologie van den Islam vele punten van aanraking
met die oude Indische leer, zoodat de Javaan zieh aan heling
kan overgeven, zonder zieh bewust te worden, dat hij niet langer
op Islamietischen bodem staat. En zoo laat zieh dan ook de
verklaring begrijpen, dat het hoogste wat de mensch door de
ngelmoe peling bereiken kan, daarin is gelegen, dat hij naar
waarheid van zieh zeggen kan: „Allah änä ing akoe,” Allah is in mij.
De ernstige beoefening der Brahmaansche ascese leidt natuur-
lijk tot afzondering van de wereld, tot het leven van den klui-
zenaar, den sangtäpä. De oude Javaansche gedichten en legen-'
den zijn vol van verhalen van mannen en vrouwen die door
strenge boete en zelfkastijding tot een hoogen trap van heilig-
heid en geestelijke macht waren opgeklommen. De Islam heeft
het täpä in het leven der Javanen naar den ächtergrond gedron-
gen, maar niet kunnen uitroeien; en ofschoon men vooral in
de laatste 25 jaren eene aanmerkelijke afneming van de zucht
naar het bespiegelende leven waarneemt, ontbreekt het nog altijd
niet aan Javaansche mannen, die, na als echtgenoot en
vader hun plicht jegens de maatschappij vervuld te hebben,
naar het voorschrift der Brahmanen, wanneer hunne spieren slap en
hunne hären grijs worden en zij den zoon van hun zoon hebben
aanschouwd, hunne woning verlaten en als kluizenaars in de
wildernis, bij voorkeur op hooge bergtoppen, in eenzaamheid gaan
peinzen. Hier leven zij zonder van kleederen te verwisselen, zonder
het lichaam te reinigen, niet meer dan het volstrekt noodige
voedsel nemende, ja zieh opzettelijk met walgelijke spijzen ver-
genoegende, zieh verwerende tegen den slaap of dien slechts
genietende op een boom of in een rotsspieet, waar zij nauwelijks
genoegzame ruimte vinden om de vermagerde leden uit te strek-
ken. Zoo zoeken zij de zelfdooding, het leven in den dood.
De vrouwelijke kluizenaars heeten endang. Soms beweert men
dat zij thans niet meer voorkomen; anderen meenen dat het
leven der kluizenaars niet altijd een leven van kuischheid is,
en gissen dat hun omgang met de endangs eene hulde is aan de
widji langgeng, het eeuwige zaad, d. i. de eeuwig jonge levenskracht
der natuur, in Siwa verpersoonlijkt *). Intusschen wordt
ook verhaald dat die kluizenaars vaak met de verzoekingen des vlee-
sches te worstelen hebben; menigvuldig zijn de legenden van de ver-
schijningen van Widädari’s , die hunne geestelijke overdenkingen
stören. Yeel zekers kan aangaande het täpäleven op Java niet
gezegd worden. De zaak wordt voor ons opzetteljjk in mysterie
gehuld; de inlander spreekt daarover ongaarne tot den Euro-
peaan, en schijnt de verblijfplaatsen der kluizenaars zooveel
mogelijk voor hem te verbergen.
E r zijn ook asceten die zieh niet afzonderen in het gebergte,
maar te midden der maatschappij blijven leven, omringd van
het gewoel der wereld. De zendeling Smeding zag in 1859 op
de markt te Toeloeng Agoeng in Kediri een klein gedeelte dat
van de drukte was afgescheiden door een klamboe of neteldoeksche
gordijn. Op zijn vraag wat dit beteekende, vernam hij dat hier
een sangtapä vertoefde, oud van jaren en beroemd door wijsheid
en vroomheid. Hij leefde van aalmoezen, die hij echter nooit
i) Meded. IV. 22 7 , v. V II. 78. V III. 224 noot.