naasten u it, belastert hen, en houdt er van hen te bespotten. Komt hij einde-
lijk zelf in moeilijkheden , dan vermag hij niets, zoodat de menigte hem uitlacht.*
Het gansche boek is eene hoogstmerkwaardige bijdrage tot de
kennis van de denkwijze der Javanen, maar mijn bestek verbiedt
mij er meer uit mede te deelen 1).
Ook de mystische godgeleerdheid der moslemen is in de
literatuur van Java vertegenwoordigd, onder andere in een eerst
in 1850 vervaardigd, naar een Arabisch origineel gevolgd, ge-
schrift yan zekeren Hadji Ahmed Ripangi (Jayaansche uitspraak
van Rifä’i j , wiens zienswijze omtrent de bedevaart ik reeds
yroeger mededeelde ‘). Maar vooral verdient het opmerking, dat
er ook geschritten zijn waarin de leer van den Islam in een
bespottelijk daglicht wordt gesteld, en wier schrijvers niet
aarzelen den staf te breken over de Javanen die hunnen ouden
godsdienst hebben verloochend. Tot deze klasse beboort een
zonderling in versmaat geschreven boek, naar den hoofdpersoon
Gato Lotjo geheeten, waarvan ons de zendeling Poensen eene
bekorte vertaling heeft geleverd 3). De schrijver is rationalist en
pantheist; zijne redeneeringen zijn vaak zeer sophistisch, en hij
ontziet zieh niet de meest platte en onkiesche uitdrukkingen te
gebruiken, waar hij met de santri’s en hunne ijverige opvolging
der ritueele voorschriften van den Islam den spot drijft. Hij schijnt een
vijand te zijn van alles wat niet echt Javaansch i s , van de Arabieren
zoowel als van de Hollanders, van den Islam zoowel als van het Christendom
; daarentegen schijnt hem de Boeda-leer, de agämä Boedä,
de oude, ware godsdienst der Javanen te zijn. Zijn geschrift
vertegenwoordigt in de literatuur eene klasse van personen, die
wij boven reeds als de tijang pasek, de goddeloozen, leerden
kennen 4).
In alle geschritten der modern-Javaansche literatuur vinden
wij steeds het onderscheid tusschen Krämä en Kgoko in acht
genomen, over welks ontstaan in het begin van dit hoofdstuk
gesproken werd. Ik moet hier nog kortelijk aanwijzen, hoe zieh
i) Zie verder Meded. XIV. 259.
s) Bl. 401. Zie verder over dezen schrijver Niemann’s Inleiding. 470-
5) Meded. XVII, 227. 4) Bl. 338..
thans het onderscheid tusschen de beide taalsoorten vertoont, en
hoe zij in de hedendaagsche' samenleving der Javanen gebruikt
worden.
Het onderscheid tusschen Krämä en Kgoko heeft niets te
maken met het algemeen grammaticaal karakter, waarin het
Javaansch met de overige talen van den Maleischen taalstam
overeenkomt. Hetzelfde gemis van onderscheid in den grammatischen
vorm van naam- en zegwoorden, substantieven, adjectieven
en partikels, — van alle flectie, zelfs voor de vorming van het meer-
Voud, de trappen van vergelijking en de tijden en wijzen der werk-
woorden, — van alle grammaticaal geslacht en van de middelen om
aan den zinbouw verscheidenheid en perspectief te geven en
den verschillenden logischen samenhang der deelen duidelijk uit
te drukken; dezelfde vorming der afgeleide woorden door een
grooten rijkdom van voor-, in- en aanvoegsels, of door herhaling
der eerste medeklinkers; hetzelfde gebruik van- verdubbeling
en samenStelling, en eindelijk dezelfde schaarschheid van generieke
woorden, zoodat meest alle voorwerpen die onderling ook maar
een weinig verschillen; een geheel bijzonderen naam h ebben,—
wordt in beide taalsoorten, gelijk ook in alle verwante talen,
aangetroffen. Het onderscheid tusschen Krämä en Kgoko bepaalt
zieh daartoe, dat schier voor ieder begrip dat in de taal kan
worden uitgedrukt, twee woorden voorbanden zijn, die öf geheel,
öf althans eenigermate door klanken en uitgangen verschillen, en
waarvan het eene evenzeer tot de hooge, als het andere tot de
läge taalsoort is beperkt. Hadden wij in onze taal hetzelfde bestendige
en scherp uitgedrukte onderscheid, dan zouden b. v. de woorden
ros, adelaar, hoofd, voet, de vormen zoon, molen, veel, speien, weder,
vader, moeder, bladeren, tot ons Krämä, en daarentegen paard ,
arend, kop, poot, zeun, meulen, veul, speulen, weer, vaär, moer,
blaren, tot ons Ngoko kunnen behooren. Eenige weinige voorbeelden
van het drieerlei verschil dat tusschen Krämä- en Ngoko-woor-
den wordt waargenomen, zullen toereikend zijn om van dezaak
een helder begrip t e . geven. Geheel verschillende woorden zijn
b. v.: wo n g Hg., t i j a n g Kr., mensch; wad on Kg., d s t r i
Kr., vrouw; b a n j o e Kg., t o j äKr. , water; s a s i Kg., woel a n