den Islam werden toegevoegd, heeft de staat onvervreemdbare
rechten, indien bij de verovering de bevolking, zonder den Islam
aan te' nemen, krachtens een traktaat, waarbij zij de betaling
van schatting op zieh nam, in het bezit harer akkers gebleven
is. Deze schatting draagt in het Arabisch den naam van charadj
en moet van de landen waarop zij eenmaal gelegd is, ook dan
betaald worden, wanneer de opgezetenen later den Islam aan-
nemen of hunne akkers door verkoop in het bezit van moslemen
geräken. Nu heeft men wel beweerd, dat de padjeg of tjoeke,
de belasting die de Javanen in vroeger tijd van het product hun-
ner akkers aan hunne vorsten betaalden enin de Yorstenlanden
nog betalen, terwijl zij in de Gouvernementslanden thans, onder
den naam van landrenten, aan het Nederlandsch bestuur. voldaan
wordt, in hären oorsprong niets anders zou zijn dan die Moham-
medaansche charddj; doch naar het mij voorkomt, ten onrechte.
Om dit te kunnen aannemen, zou men moeten vooronder-
stellen, dat de tijd het onderscheid tusschen landen wier bevol-
king den Islam vrijwillig aannam, en landen wier aanvankelijk
ongeloovig gebleven bevolking zieh bij traktaat onderwierp; tusschen
landen reeds voor de invoering van den Islam ontgonnen, eh
landen ontgonnen door de reeds geloovige bevolking, allengs
geheel had uitgewischt. Want zeker is het dat thans overgeheel
Java padjeg betaald wordt, hetzij aan het Gouvernement of de
landheeren die in zijne rechten zijn getreden, hetzij aan de
Torsten of de ambtenaren die door hen met de inkomsten van
landerijen bezoldigd worden, zonder andere uitzondering dan die
der perdikan-dessa’s , dat zijn de dessa’s waarvan de inkomsten,
door bijzondere beschikkingen der Vorsten, voor Gode welgevallige
doeleinden, zooals het onderhoud van moskeeen, scholen of heilige
graven, zijn afgezonderd. Is dat wegvallen van alle verschil op zieh
zelfreeds minder waarschijnlijk, wij zullen te minder geneigd zijn,
de padjeg voor eene Mohammedaansehe instelling te houden, wanneer
wij hebben erkend, hoe weinig in het algemeen het publiek en
administratief recht van den Archipel door den Islam is gewijzigd,
en daarbij hebben opgemerkt, dat de namen padjeg en tjoekd
zuiver Javaansch zijn, terwijl het nieuwe in godsdienst en recht
door den Islam aangebracht,, doorgaans met Arabische namen
wordt genoemd.
Ik zou echter niet durven beweren, dat de op Java betaalde
belastingen steeds uitsluitend van inheemschen oorsprong zijn ge-
weest, en zelfs geen spoor van de bijzondere belastingen die volgens
den Tala.m de geloovige vorst ten behoeve der gemeente aan on-
geloovige onderdanen oplegt, op dat eiland zou voorkomen. In
Bantam is een deel der bevolking in de bovenlanden aan het
gezag der Mohammedaansehe. vorsten onderworpen, zonder ter-
stond den Islam aan te nemen. Aan die bevolking was in den
tijd van het Bantamsche sultanaat de betaling opgelegd van
zekere schattingen, bekend bij de nainen kiras en wang-lawang
(deurgeld) *). Men heeft getracht aan te toonen, dat deze belastingen
beantwoorden aan de schatting of charadj en het hoofd-
geld of djizjah, door Mohammedaansehe vorsten aan in beseher-
ming genomen ongeloovigen opgelegd, en dat zelfs de naam
kiras een verbastering zou zijn van charadj. Er bestaat inderdaad
een zekere algemeene overeenkomst, ofschoon noch de kiras, noch
de wang-lawang, wat de bijzonderheden van aanslag, heffing,
bedrag enz. betreff, overeenkomen met hetgeen de Mohamme-
daansche rechtsgeleerden omtrent charadj en djizjah voorschrijven.
Geen zaak heeft dewetgevende macht in Nederland, sedertzij
geroepen werd eene stem over de regeling der koloniale aange-
legenheden uit te brengen, meer moeilijkheid opgeleverd, dan de
onzekerheid omtrent de rechten op den grond die aan de eene zij de
aan de vorsten, en dus ook aan het in hunne plaats getreden
Gouvernement, aan de an dere.zij de aan de opgezetenen toekomen.
Daargelaten de vraag, in hoeverre bij de regeling van Indische
rechtstoestanden de inlandsche reehtsbegrippen ons richtsnoer
kunnen of moeten wezen, verdient het opmerking dat diemoeilijk-
heden schier uitsluitend van eigen maaksel zijn. De inlandsche
landbouwer kent in het algemeen zijn souverein het recht toe
van willekeurige beschikking over al wat hij bezit, derhalve ook
van zijn land. Dit kan niet gegrond zijn in het Mohammedaansehe
i) ß eSumd von het onderz. naar de rechten van den inlander op den grond in
Bantam. 228.