geraakt, ofschoon er in de Yorstenlanden nog veel van is over-
gebleven, en, onder andere, gebatikte kleederen van zekere be-
paalde teekening alleen door prinsessen van den bloede mögen
ge ragen worden; dat de aanzienlijke Javanen veel aan hunne
kleedmg ten koste leggen en daarop even kernig zijn als 1 zindelijk
zijn op hun lichaam; dat onder de echte Javanen zelfs de geringe
man zelden slordig is en in dit opzicht günstig afsteekt bij den
ruweren Soendanees; en dat onder de Madoereezen de mannen zieh
doorhet gebruik van lichte en opzichtige kleuren, zooalsgeel, groen,
oranje, lichtblauw en hoogrood, onderscheiden , terwijl de vrouwen
m hare kleeding nog eenvoudiger dan de Javaansche zijn.
In nauw verband met de kleeding staat nog het een en ander
at de Javaan gewoonhjk bij zieh draagt. In zijn gordel steekt
doorgaans een zakdoek (oesap tangan) en er hangt een van
eene taaie grassoort, mendong geheeten, of van touw of iets
dergehjks gevlochten zak of tasch (kandi, kantong) aan, waarin
U zijn geld, zijn tabak en andere benoodigdheden bewaart.
Ook draagt zelfs de ärmste Javaan' doorgaans eenige vooraf
klaargemaakte sirihpruimen bij zieh, hetzij in een doos of geknoopt
in een punt van zijn zakdoek. Zulk een pruim wordt
gedurende een goed kwartier in den mond gehouden, en van
daar dat dit tijdsverloop in het Javaansch den bijzonderen naam
heeft van sapanginang (van kinang), d. i. de duur van een
sirihpruim.
Geen Javaan gaat, zblfs in den diepsten vrede, geheel onge-
wapend. Een kris, in den* gordel gestoken of aan een daarvoor
bestemden nem (anggar) hangend, is zijn onafscheidelijke medgezel.
en draagt de k ris, in Krämä doewoeng geheeten, aan de linkerzijde,
zoodat men het handvat het gereedst met de rechter grijpen kan,
doch bij het hofkostuum wordt zij aan de rechterzijde gedragen, omdat
dit verascht, dat aan de linkerzijde een wadoeng of groot hakmes
en nog een klein mes in een houten scheede worde gedragen, Symbolen
van de bereidvaardigheid des dragers om op zijns meesters
evel een boom voor hem te kappen of gras te snijden. Tot het
krijgskostuum behooren drie krissen , e&i aan de rechter-, e<5n
aan de linkerzijde en een van achteren in den gordel gestoken,
en bovendien een zwaard of houwer (pedang, klewang), aan een
afzonderlijken band of koppel (pending, anggar) aan de linkerzijde
afhangende, en in de hand een lange lans of speer (Ng. toem-
bak. Kr. waös), die het voorname wapen van den Javaanschen
soldaat placht te wezen. Yan de drie krissen behoort de eerste het
eigendom van den krijgsman, de tweede een erfstuk zijner fami-
lie, de derde een huwlijksgeschenk van den vader zijner bruid
te zijn. Doch die Javaansche krijgsdos, met al wat er toe be-
trekking heeft, kan bij na tot de antiquiteiten gerekend worden,
daar in de Gouvernementslanden geene andere Javaansche Soldaten
gevonden worden dan die in de hoofdzaak op Europeesche
wijze gekleed en gewapend zijn, en daar de Yorsten, van alle
wezenlijke krijgsmacht verstoken, alleen nog eenige troepen
voor staatsie houden, waarop ik bij de bijzondere beschrijving
der Yorstenlanden zal terugkomen.
De kris is wederom een van die onderwerpen uit het Javaansche
leven, waarover men een boekdeel zou kunnen volsehrij-
ven, indien men de tallooze verseheidenheden in lemmer, ge-
vesten scheede, de verschillende namen die aan iedere verschei-
denheid toekomen, het verband tusschen den vorm en de waarde
van de kris en den rang en stand van den drager, en de voor-
deelen, volgens de meening der inlanders aan zekere bijzondere
hoedanigheden der krissen verbonden, wilde doen kennen. Doch
behalve dat zulk eene breede beschrijving eene bijdrage zou
leveren tot de kennis van het karakter der Javanen, wier. klein-
geestige vormelijkheid en beuzelachtig bijgeloof daardoor sterk
zou uitkomen, zou zij even nutteloos zijn als zij den lezer on-
feilbaar zou vervelen. Ik bepaal mij dus tot enkele opmer-
kingen.
Men kan de kris een dolk of ponjaard noemen , omdat het
lemmer steeds recht en slechts ongeveer drie ä vier palmen
lang is; maar het is daarentegen altijd plat, als dat van een
zwaard, ofschoon scherp aan beide zij den. De snede, ofschoon
nooit ver van de rechte lijn afwijkend, volgt in vele der meest
voorkomende verseheidenheden eqne golflijn met meer of minder
en grooter of kleiner bochten. De verseheidenheden alleen van
39*