hoofd eener moskee, imäm, voorganger bij de dagelijksche gebeden,
is. In Oost-Java heeten de dorpspriesters veelal modins, en
men onderscheidt er dus tusscben de modins van den pangoeloe,
die bij de moskeeen werkzaam zijn, en de modins van de dessa’s *).
De verklaring ligt waarschijnlijk daarin, dat de dessapriesters
zehren tot de gebeden oproepen. Waar de dorpspriester vroeger
belast was of nog is met het innen van de djakat, eene opbrengst
ten behoeve van geestelijkheid en armverzorging die wij nog
nader zullen leeren kennen, heeten zij amil, een Arab. woord
dat ontvanger, penningmeester, beteekent. Deze naam is overal
in de Soendalanden in gebruik. Het moeilijkst te verklären is de
naam lebe, een wöord van zeer onzekere afkomst, dat als de
naam der dorpspriesters in verschillende deelen van Java vermeld
wordt.
Scberper dan door de namen zijn de gewone priesters door
hunne plaats in de maatschappij en door hunne wijze van be-
noeming van de moskeepriesters gescheiden. Zij behooren, even
als de Russische popen, tot het volk, zijn altjjd leden van het
dorpsbestuur, en worden uit het volk door het volk gekozen.
Daarom begrijpen zij ook den godsdienst zooals het volk, en
deelen in al zijne Polynesische en Brahmaansche bijgeloovighe-
den; daarom gaan zij evenzeer voor bij de offers aan de beschermgees-
ten der dessa s en duizend andere aan den Islam vreemde gebruiken
en pleehtigheden, als bij de vereering van Allah door gebed,
vasten en gaven. Eenige bekendheid met al d ie, zoo heidensche als
Mohammedaansche ceremonien (waartoe vooral ook het naar den
eisch dooden van slaehtvee en kippen behoort) en de daarbij uit te
spreken formules en gebeden, vaak van vader tot zoon overgeleverd;
de kunst om den Koran naar de regelen op te dreunen of op te
zingen (dien ook te verstaan wordt minder noodig geacht),in de
dorpsschool of bij een korter of danger verblijf aan een hoogere
priesterschool of pesantren opgedaan; een enkele maal ook een
bedevaart naar Mekka en een langer verblijf in Arabie, het
heilige land van den Islam, — dit zijn de gewone aanbevelingen.
*) T. v. N . I . 1853. I . 92.
Yan vereischten kan men niet spreken, daar geen bepaalde
regel voor wat men kennen moet is 'voorgeschreven, en wer-
kelijk vele kaoems zelfs lezen noch schrijven kunnen. De wijze
van verkiezing is zeer verschillend. Nu eens berust zij bij
het dorpshoofd, dan eens bij het dorpshoofd met de oudsten,
dan weder bij al de meerderjarige mannelijke gemeenteleden.
Het is een plaag voor dengeen die Javaansche instellingen be-
schrijven wil, dat alles plaatselijk in het oneindige verschilt, en
geene beschrijving schier in zoo algemeene trekken kan ontworpen
worden, dat zij overal juist blijft. Dit is ook hier weder het
geval en is in de laatste jaren nog erger geworden. Want men
beweert dat het karakter der dorpspriesters allengs eene groote
verandering begint te ondergaan; dat zij meer en meer onder
den invloed komen der moskeebesturen; dat de pangoeloe’s zieh
in vele streken de benoeming der dorpspriesters beginnen aante
matigen; dat de onschadelijke kipppenslachter, de naieve voorganger
bij heidensche gebruiken, de deelnemer aan den gewo-
nen arbeid der dessabewoners in hunne sawahs, waarvan hij
bij de jaarlijksche verdeeling een wat grooter aandeel dan de
gewone kleine man pleegt te ontvangen, traps wijze herschapen
wordt in een fanatieken ijveraar voor de Orthodoxie en eenwerk-
tuig in de handen der hoogere priesterschap ‘). Deze verschijn-
selen hangen samen met eene in de laatste jaren inveleteekenen
kenbare verlevendiging van den Mohammedaanschen ijver, ver-
moedelijk aan de sterke vermeerdering van het aantal hadji’s
in de binnenlanden toe te schrijven. Ook de djakat wordt, zegt
men, in den laatsten tijd strenger dan vroeger geind, en de
heer Holle heeft zelfs in de Soendalanden eene toenemende zucht opge-
merkt om de Arabische kleederdracht na te volgen. W at vroeger nimmer
gebeurde, men ziet thans ook vrouwelijke hadji’s in Arabisch
costuum, en in Bandong begint het onder aanzienlijke vrou-
wen in den smaak te komen, zieh slechts gesluierd op straat
te vertoonen 2).
Sollewijn Gelpke in Gids 1874. I. 71.
2 )T . v. h. B. G. XX. 238.