tusschen Söendaneezen en Javanen is ontstaan uit een complex
van oorzaken, waaronder zieh, de eeuwen lang voortgezette infil-
tratie van elementen der Hindoe-heschaving in de denk- en le-
venswijze der laatsten, bij schier geheel gemis daarvan bij de
eersten, als de voornaamste aan ons opdringt. Het verschil echter
tusschen Javanen en Madoereezen, dat trouwens ook niet zoo diep
ingrijpt, is niet in die mate van het verschil van Hindoeschen
invloed afhankelijk. De hoofdreden schijnt daarin gelegen te zijn,
dat, ofschoon de Madoereezen in later tijd de oosteljjke deelen
van Java in groote scharen overstroomd hebben, zij langen tijd
tot een geisoleerd eiland beperkt Heven, welks schrale bödem
hen dwong door visscherij en handel de middelen van hun bestaan
aan de woeste en woelige zee te ontwringen, terwijl de Javaan
in stille rust zijn akker bebouwde. De verhouding tusschen de
drie stammen spiegelt zieh ook af in hunne taal. Het Soenda-
neesch kan met volle recht als eene van het Javaansch geheel
verschillende, ofschoon stamverwante taal beschouwd worden.
Het Madoereesch vertoont zieh meer als een sterk geindividuali-
seerd dialect van het Javaansch, gekenmerkt door een zeer
eigenaardige uitspraak en vele in het Javaansch verouderde
woorden. Yan de drie bevolkingenzijn de Söendaneezen inlevens-
wijze, begrippen en taal zeker wel het minst van het oorspronkelijk
type van het Maleische ras afgeweken. Zichzelven beschouwen zij
als de d j e l ema b o emi , de oorspronkelijke bewoners deslands.
Het gezamenlijk cijfer der bevolking van Java bedroeg, volgens
de aan deRegeering verschafte opgaven, op het einde van 1872,
17,291,200 zielen. Wanneer wij daarvan de Europeanen en vreemde
Oosterlingen aftrekken, blijft voor de inlanders een cijfer over
van 17,061,484 zielen. In dit verbazend groot aantal is de bevolking
begrepen van Madoera en de kleinere eilanden, die te
zamen met Java, volgens blz. 3 , eene oppervlakte hebben van
2440 vierk. geogr. mijlen. Wij zullen in dit hoofdstuk de resultaten
volgen van latere, meer nauwkeurige, in het algemeen echter
met noemenswaard van gemelde opgave verschillende berekenin-
gen. Die berekeningen, voor iedere residentie afzonderlijk gemaakt,
brengen ons namelijk tot een totaal van 2463.14 vierk. geogr.
mijlen, en wanneer wij dat getal in het zooeven vermelde
totaalcijfer der bevolking deelen, krijgen wij voor geheel Java
en Madoera eene gemiddelde bevolkingsdichtheid van 7023
zielen per vierk. geogr. mijl. Deze dichtheid der bevolking is
aanmerkelijk grooterdanin ons vaderland, dat, wanneer wij den
staat der bevolking op het einde van 1871 tot grondslag nemen,
slechts 6124 zielen per vierk. geogr. mijl kan aanwijzen. Intus-
schen staat Nederland, in weérwil der verbazende volkrijkheid
der provincien Noord- en Zuid-Holland, in bevolkingsdichtheid
geenszins aan het hoofd der Europeesche staten. Het wordt in
dit opzicht ver overtroffen door Belgie en door Engeland (zonder
Schotland en Ierland), van welke landen het eerste op het einde
van 1869 per. vierk. geogr. mijl 9385 zielen telde, terwijl in
Engeland het aantal zielen per mijl, volgens de telling van 3
April 1871, 8277 bedraagt.
Wanneer wij echter de bevolking van iedere residentie afzonderlijk
met hären vlakken inhoud in verband brengen, blijkt het
aanstonds dat de door eigenlijke Javanen bewoonde deelen des
eil and? eene dichtheid van bevolking hebben die zelfs die van
Belgie overtreft, en dat het alleen aan de betrekkelijk geringe
bevolking der Soendaneesche en Madoereesche districten te wijten
is, dat het gemiddeld cijfer beneden dat van Engeland blijft. Wij
hebben vroeger gezien dat de grens tusschen het eigenlijke Java
en de Soendalanden door de Tji Losari en de Tji Tandoewi
gevormd wordt. De Soendalanden bestaan derhalve uit de resi-
dentien Bantam, Batavia, Krawang, Tjeribon en de Preanger
Regentschappen. Wij nemen aan dat do inlandsche bevolking
dezer vijf gewesten den Soendaneeschen stam uitmaakt, ofschoon
er zeker hier en daar eenige Javaansche elementen zijn ingedron-
gen. De grenzen tusschen de Javaansche en Madoereesche districten
zijn minder gemakkelijk te trekken. Men vindt de Madoereezen,
behalve in hun stamland Madoera, in grooten getale in de resi-
dentien van Java oostwaarts van Soerabaja en Kediri; fnaar geene
opgave uit den jongstentijd stelt ons in staat te bepalen, welke
daar de verhouding van hun cijfer tot dat der echte Javanen is.
Het blijkt echter, dat in 1845 in het genoemde gedeelte van