die under het bespelen al of niet met de vingers gesloten worden.
Een ander blaasinstrument is de selomprët, een naam die uit
ons t r omp e t verbasterd schijnt, ofsehoon het instrument weinig
op onze trompetten gelijkt. Het is namelijk van djati- of ander
hard hout vervaardigd, heeft een mondstuk in de manier van
dat onzer klarinet, een gaatje aan de-onderzijde waartegen de
speler den duim houdt, zes gaatjes aan de bovenzijde die men
al of niet met de vingers sluit, en loopt alleen op de wijs eener
trompet wijd uit aan het benedeneinde. Men gebruikt dit instrument
nooit bij de wajang poerwä of gëdog, maar dikwijls bij de
wajang karoetjil. Men kent ook nog een soort van fluit of
klarinet, die met een uit het Perzisch verbasterden naam sroeni
genoemd wordt, en dus waarschijnlijk van Perzischen oorsprong
is. Het komt mij voor dat de gamëlan sroenèn, die bij huwe-
lijksoptochten en feesten door den geringen Javaan gebruikt
wordt, daarvan den naam heeft, ofsehoon ook daarbij thans de
gewone selomprèt sebijnt gebruik te worden.
Yeel grooter verscheidenheid heerscht in de instrumenten
waarop de tonen worden voortgebracht door er op te slaan.
Onder deze zijn sommige eenklankig, en worden dus slechts nu
en dan vernomen, waar de eenige toon dien zjj kunnen voort-
brengen op zijne plaats is. Op andere echter kan men reeksen
van tonen voortbrengen , evenals op onze glas- en toetsharmonica’s ,
het hout-en-stroo-instrument en dergelijke. Dit laatste is vooral-
het geval bij de velerlei slaginstrumenten die van houten of
metalen toetsen voorzien zijn, en waartoe de gambang, de sa-
ron, de dëmoeng, de slentëm en de gëndèr behooren.
De gambang, soms gambang kajoe, d. i. houten gambang, genoemd,
omdat men aan de straks te vermelden saron ook wel
den naam van gambang gongsä, d. i. metalen, gambang, geeft,
bestaat uit een Vierkanten houten bak, die naar de rechterzijde
smaller toeloopt. Op de längste bovenzjjden ligt een vlechtwerk
in den -vorm van een kussentje, terwijl 16 à 18 toetsen, uit
langwerpig Vierkante blokjes djati-hout bestaande, metdeuitein-
den op die kussentjes rusten. Men bespeelt dit instrument met
twee taboeh’s of hamertjes, bestaande uit ronde, aan de randen
met laken of flanel bekleede plankjes, in wier midden een als
handvatsel dienend stokje bevestigd is. De saron komt met de
gambang in vorm geheel overeen, maar heeft metalen in plaats
van houten toetsen, en wordt bespeeld met een enkelen taboeh,
geheel van hout en den vorm hebbende van een hamer. De saron
heeft echter veel minder toetsen dan de gambang, zes indien
zij voor een saléndro-, zeven indien zjj voor een pélog-orkest is
bestemd. Een dergelijk onderscheid bestaat natuurlijk ook bij de
gambangs; maar beide instrumenten zijn soms van eenige extra-
toetsen, soroggan geheeten, voorzien, waarvan men zieh bedient
om hetzelfde instrument voor de andere toonsoort te gebruiken.
De demoeng bestaat almede uit een langwerpig vierkanten
bak, maar waarvan de körte zijden een weinig boven de lange
uitsteken. Op de lange zijden zijn pennen aangebracht, waarop
groote uitgebogen toetsen van de bekende, uit tin en koper
samengestelde compositie, die ,de Javanen gongsä noemen, door
middel van gaatjes zjjn gehecht. Zij liggen echter zoo los, dat
de trilling niet belemmerd wordt, wanneer zij, zooals gebruikelijk
i s , met een gewonen houten hamer worden bespeeld. De sléntém
verschilt van de demoeng hoofdzakelijk slechts door den vorm
der toetsen, die in het midden een ronden knop of verhevenheid
hebben. Deze instrumenten hebben evenveel toetsen als de saron,
met hetzelfde verschil in aantal naarmate van de toonsoort.
Fraaier van toon dan de gambang of démoeng is de gender,
misschien het beste der Javaansche instrumenten. In een langwerpig
vierkanten, smallen en diepen houten bak staan naast
elkander, recht overeind, een zeker aantal bamboe-kokers, twaalf
voor een saléndro-orkest, voor de gamélan pélog waarschijnlijk
een paar meer, ieder van omstreeks twee voet lengte ennabijhet
boven- en het ondereinde van een ingekerfde opening voorzien.
Boven iederen bamboe-koker hangt een geelkoperen plaatje of
toets, van boven vlak met een kleine inbuiging, naar de beide
zijden afhellende. ledere toets heeft aan de beide uiteinden een
gaatje, waardoor een sterk gedraaid koord loopt, door middel
van houtjes aan de hoeken van den bak zoodanig gespannen,
dat iedere toets juist boven den correspondeerenden bamboe