zijn vastgehecht waardoor de voet wordt gestoken. Maar zelfs
de mindere hoofden gaan doorgaans blootyoets, en alleen de regenten
en distriktshoofden dragen, als zij in dienst zijn, Euro-
peesche laarzen met sporen. De Arabische muilen, die de priesters
en hadji’s dragen, worden tjripoe (Mal. tjarpoe) genoemd. Het
gebruik van muilen of pantoffels binnen ’shuis hebben de ge-
goede Javanen vermoedelijk van de Europeanen overgenomen;
daarvoor pleit althans de naam tjenéla, die zonder twijfel het
Portugeesche c h i n e l a is.
Over de verschillende kapsels en hoofddeksels kan veel gezegd
worden. De mannen houden de lange aan hun natuurlijken groei
overgelaten hären door middel van een halfronde schildpadden
kam in een knoop of wróng, géloeng geheeten, té zamen, en
bedekken ze met een gebatikten hoofddoek, iket of oedeng, dien
zij zoodanig om het hoofd wikkelen, dat hij zonder knoop, alleen
door het insteken der uiteinden, op zijne plaats wordt gehouden.
De Madoereezen binden den hoofddoek losser en de Soendanee-
zen maken dien veelal vast met een knoop, zoodat de einden
los om het hoofd slingeren. Die hoofddoeken , hoe algemeenook
thans, schijnen echter tot .een betrekkelijk nieuw tijdperk tebe-
hooren, en eene wijziging te zijn van de tulbanden der Arabieren,
.die onder den naam van dastar of serban door priesters en hadji’s
in den oorspronkelijken vorm gedragen worden. In oude berichten
uit het Portugeesche tijdvak wordt de Javaan als het hoofd
hloot dragende voorgesteld; en nog heden is het onder voorname
Javanen een teeken van eerbied, het haar in tegenwoordigheid
van meerderen in lange lokken of krullen over nek en schouders
te doen afhangen. Deze laatste haardracht is een bepaald ver-
eischte, wanneer men voor den Yorst verschijnt, maar tegelijk
moet dan hét hoofd bedekt zijn met de koeloek, een ronde staatsie-
muts van wit of lichtblauw doek of laken, maar door middel
van stijfsel recht overeind gezet en van boven iets nauwer dan
van onder. Andere vormen van staatsiemutsen zijn dé kanigärä
en de kopjah. De eerste is een ronde, zwarte, fluweelen muts,
met amalle strepen van geslagen goud of goud passement, bij
plechtige gelegenheden door de vorsten en hun rijksbestierder
gedragen, maar waarmede zieh ook elke bruidegom op den avond
van zijn trouwdag mag tooien. De kopjah is eigenlijk dekoefijah
der Arabieren, gelijk deze weder ontleend is aan de cuffia
der Italianen '). Doch ofschoon de Arabische koefijah een soort
van hoofddoek is, heeft de kopjah der Javanen meer den vorm
van een om het hoofd sluitende muts of kalot. Om het gelaat
tegen de zon te beschermen, draagt de Javaan over den hoofddoek in
vele gevallen een toedoeng of tjaping. Wjj hebben het dusgenoemde
hoofddeksel reeds vroeger leeren kennen in den vorm van een groo-
ten stroohoed s) , maar het wordt ook gedragen in den vorm van een
klep of luifel hoven de oogen, met een smallen rand om over de
iket heen om het hoofd te drukken 3).
Onder al deze hoofddeksels is de toedoeng het eenige dat soms
ook door vrouwen gedragen wordt, namelijk wanneer zij werk-
zaamheden in ’t open veld hebben te verrichten. Maar zij kennen
onderscheiden manieren van het lange haar op ’t achterhoofd
in een geloeng of wrong te verzamelen, die even zooveel verschillende
namen dragen. Het körte donshaar dat het voorhoofd
omgeeft en te kort is om in den knoop te worden opgenomen,
wordt meestal afgeknipt of afgeschoren, zeldzamer in kleine
krullen, bijna als een soort van franje, samengerold. Yoorts worden
vaak malati- of tjampaka-bloemen en versierde spelden in het
haar gestoken, en vooral bij bruiden wordt het metversierseien
van goud en edelgesteenten opgemaakt. Beide seksen maken het
haar welriekend met geurige olien, gelijk de Javanen over het
algemeen groote liefhebbers van reukwerk zijn, en de aänzien-
lijken gedurig benzoe of andere geurige stoffen in hunne wonin-
gen branden.
Indien men in het algemeen kan zeggen, dat bij de bevolking
>) Dozy, Dictionnaire détaillé des noms des vêtements chez les Arabes. 394.
») Blz. 625.
3) Volgens het Jav. Handwbk. van Prof. Eoorda wordt toedoeng van beide vormen,
tjaping alleen van den stroohoed gebruikt. Daarentegen lezen wij bij de Hollander Ld.
en Vk. 3e druk, t . 393, dat de klep tjapil (schrijffont voor tjapfng ?)., de stroohoed
toedoeng heet. In het Soend. beteekent tjaping een zilveren piaat, ook ampok geheeten
, die somtijds bij nog naakt loopende kinderen, inzonderheid bij meisjes, de schaam-
deelen bedekt.