wanneer zij echter grondig zijn,. is hun smaab bijzonder walgelijk.
Fraaie en tevens smakelijke visschen, maar meer bij de inlanders
dan bij de Europeanenin trek, zijn ook de verschillendesoorten
van teuthidae, samengevat onder den naam ikan bronang-bronang.
Yeel merkwaardigs biedt ons de familie der labyrinthiformen
of doolhofkieuwige visschen, die in den doolhof van holten en vakken,
door de zonderlinge, in meermalen gevouwen platen overgaande
verhreeding der boven-keelgatsbeenderen gevormd, zooveel water
kunnen hewaren, dat zij geruimen tijd op het land kunnen
vertoeven. Tot deze familie behoort het geslacht Anabas (ikan
betokh), op Java vooral vertegenwoordigd door Anabas scandens,
een visch die uren achtereen over den grond kan kruipen,
waardoor men hem soms op aanmerkelijken afstand van het water
ontmoet, en zelfs, door middel der stekels van zijne buikvin-
nen en kieuwdeksels, in de ineengewarde wortels der rhizopho-
ren kan opklimmen om zijne prooi te helagen. Deze visschen
zijn steeds in overvloed te bekomen, doch als voedsel weinig
geacht. Een tweede op Java voorkomend geslacht van deze familie
is Betta, waartoe de vechtviseh (Betta pugnax) behoort,
dien de Maleier s vaak in watervaten houden om zieh met zijn
strijdlust en de snel afwisselende kleurveranderingen die hij bij
opgewekten toom ondergaat, te vermaken. Het schijnt echter
dat deze merkwaardige visch, en dus ook de hier bedoelde wreede
liefhebberij, niet op Java te huis behoort, ofschoon er het geslacht
Betta door de soorten anabatoides en trifasciata vertegenwoordigd
is. Een derde merkwaardig geslacht der labyrinthiformen
is Ophiocephalus, bij de inlanders ikan gaboes, van welks vele
soorten Ophiocephalus striatus het menigvuldigst voorkomt. Deze
visschen onderscheiden zieh door een zeer vreemden vorm. Hun
schedel is met schubben bedekt, welke op die der slangen ge-
lijken (vandaar hun naam, d i e s l a n g e n k o p beteebent), en hun
lichaam is in de lengte gerekt en bijna cylindrisch. De Europeanen
hebben van deze slangachtige visschen veelal een afkeer, doch
door de Chineezen en inlanders worden zij met graagte gegeten.
Eindelijk behoort tot deze familie, om van minder belangrijke
soorten niet te spreken , de koning der Javasche zoetwater-visschen,
de beroemde ikan goerami (Osphromenus olfax), wiens heerlijk
vleesch zoowel bij Europeanen als bij inlanders in de hoogste
achting staat, en die daarom het voorwerp is van kunstmatige teelt.
Men houdt deze visschen, die de grootte van een tarbot bereiken
kunnen, te Batavia in groote bakken, welker water dagelijks
ververscht wordt en waarin men hen met waterplanten voedt.
Een enkel woord over een visch die tot de batrachidae behoort,
möge deze opsomming van Java’s merkwaardigste visschen besluiten.
1k bedoel den Batrachus pictus, door de inlanders ikonkodokh,
d. i. paddevisch, genoemd, omdat hij door vorm, kleur en kwakend
geluid aan vorschen of padden doet denken. Zijn vleesch wordt
door sommige inlanders als bedwelmend geschuwd, door anderen
echter zonder bezwaar gegeten. Yoor onsvormt hij een gepasten
overgang tot de amphibien, die de tweede klasse der gewerveldo
dieren uitmaken.
Wanneer men met de bieuwere zoölogie de slangen, hagedissen
en schildpadden onder den naam van reptilien tot eene afzonderlijke
orde van vertebrata brengt, blijft er voor de amphibien nietveel
over. Daar, naar ik meen, de hagediskikkers (saurobatrachiers) op
Java alleen door Epicrium glutinosiim vertegenwoordigd zijn,
zouden slechts een paar dozijn van batrachiers te vermelden blijven,
die deels tot de waterkikkers, deels tot de boombikkers, deels,
tot de padden behooren. Eene optelling dier soorten zal niemand
hier verlangen. De rawa’s en met water bedebte rijstvelden zijn
bevolkt met millioenen kikkers, die hun gekwaak aan het.
gegons der insecten paren en aan de reigers en ooievaars over-
vloedig voedsel verschaffen; op zijne beurt voert een gaarne in
zout water levende kikvorsch, de Buna tigrina, een vernielings-
oorlog tegen de krabben. De boomkikkers, die door dezuigkus-
sens onder hunne vingers het vermögen bezitten om zieh aan
takken en bladeren te hechten en zieh met groote vaardigheid
in de boomen te bewegen, zijn onder anderen vertegenwoordigd
door het geslacht Bhacophorus, dat zieh door sterk ontwikkelde
teenvliezen kenmerkt, die bij eene soort van Borneo zoo groot
worden , dat zij dit dier in staat stellen om zieh vliegende door
de lucht te bewegen. Bij den op Java voorkomenden Bhacophorus